Oι Ερυθρές ήταν πόλη των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας στην χερσόνησο της Ερυθραίας. Σύμφωνα με τον Παυσανία χτίστηκε αρχικά από Κρήτες με αρχηγό τον Έρυθρο, γιο του Ραδάμανθυ ( που κατά την μυθολογία ήταν ήρωας της Κρήτης , ένας από τους γιούς του Δία και της Ευρώπης, αδελφός του Μίνωα και του Σαρπηδώνα ). Οι Κρήτες εκδιώχθηκαν στην συνέχεια από τους Ίωνες που μετανάστευσαν στην περιοχή τον 11ο αιώνα π.Χ. περίοδο του πρώτου Ελληνικού αποικισμού. Σύμφωνα με τον Στράβωνα αρχηγός των Ιώνων ήταν ο Κνώπος, νόθος γιος του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κόρδου. Ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις της Ιωνίας που συμμετείχαν στο Κοινό των Ιώνων.
Πάνω στα ερείπια των Ερυθρών χτίστηκε το χωριό Λυθρί που το όνομά του είναι παραφθορά του αρχαίου. Ερυθραί Ερυθρί Ρυθρί Λυθρί. Οι τούρκοι σήμερα το αποκαλούν Ιλντιρί, παραφθορά του Λυθρί μιά και δεν υπάρχει στη γλώσσα τους το θ

Μετά τον 12ο αιώνα οι έλληνες της Μ. Ασίας άρχισαν να αραιώνουν λόγω των μαζικών εξισλαμισμών. Τον 18 ο – 19 ο αιώνα ενισχύθηκαν οι ελληνικοί πληθυσμοί με μεταναστεύσεις από τον ελλαδικό χώρο. Στην περιοχή του Λυθριού εγκαταστάθηκαν Κρητικοί, Χιώτες και άλλοι. Πολλά ονόματα Λυθριανών είναι Κρητικά και άλλα δείχνουν καταγωγή από την Εύβοια. Η προφορά τους θύμιζε τα Χιώτικα αλλά και ο μπάλος που ήταν ο κύριος χορός του χωριού δείχνει και νησιώτικες καταβολές .

Το 1914 έχουμε εγκατάσταση Μουσουλμάνων στα παράλια ανάμεσά τους και των Τουρκοκρητικών. Αυτοί οι πληθυσμοί υποκινούνταν από την Τουρκική κυβέρνηση κατά των ελλήνων. Η επικείμενη είσοδος της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν πρόσχημα για να εκδιώξει τους Έλληνες τον Μάιο του 1914 με την καθοδήγηση των συμμάχων τους Γερμανών ώστε να εκκενωθεί η περιοχή απέναντι από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για στρατιωτικούς λόγους. Άρχισε μια ανθελληνική εκστρατεία του τύπου, καταπίεση και εξαναγκασμός των Ελλήνων για δήθεν «εκούσια» μετανάστευση, λεηλασίες, δολοφονίες. Μετατοπίσεις πληθυσμών έγιναν και από τις ακτές στο εσωτερικό της Μ. Ασίας. Μια μορφή καταπίεσης ήταν τα Αμελέ ταμπουρού(τάγματα εργασίας) για άνδρες άνω των 45 ετών όπου πολλοί πέθαναν από πείνα, κακουχίες, αρρώστιες. Είχαμε κύμα φυγής προς την Ελλάδα(πρώτος διωγμός). Τότε ο παππούς Ιωάννης γιός του ιερέα του Λυθριού Κωσταντίνου Στριμπούλη εξαδέλφου του Ανδρέα Συγγρού και η γιαγιά Ουρανία με τα παιδιά τους κατέφυγαν στον Πειραιά στα Μανιάτικα. Στο διωγμό γεννήθηκε η μητέρα μου Αγγελική. Κάποιες αδελφές της γιαγιάς πήγαν τότε στην Κρήτη και αδέλφια του παππού στο Κιάτο Κορινθίας.

Τα 1919 γίνεται η απόβαση του Ελληνικού στρατού και επιστρέφουν οι εκτοπισμένοι. Η οικογένεια μας επιστρέφει στο Λυθρί που το βρίσκει ρημαγμένο(σπίτια χωρίς πόρτες και ταβάνια, κτήματα που είχαν ρημάξει) και ξεκινά τη ζωή από την αρχή. Οι Λυθριανοί στρατεύτηκαν και υπηρέτησαν μέχρι την κατάρρευση του μετώπου στον ελληνικό στρατό. Ανάμεσα τους και οι θείοι Αντώνης Στριμπούλης και Αντώνης Νικάκης. Το 1922 με την κατάρρευση του μετώπου η οικογένεια περνά απέναντι στην Χίο και μετά περιπέτειες καταλήγει στην επαρχία Σητείας. Φυγή με φόντο τις φλόγες του πολέμου την τραγωδία του ξεριζωμού και ένα μυθιστορηματικό φλογερό ειδύλλιο ανάμεσα στην μεγαλύτερη αδελφή της οικογένειας και ένα κρητικό βαθμοφόρο της ελληνικής χωροφυλακής. Άλλοι χάθηκαν άλλοι σκόρπισαν σαν τα πουλιά και κατέληξαν αλλού. Ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων του Λυθριού ήρθαν στην Αττική και δημιούργησαν μαζί με άλλους πρόσφυγες από την χερσόνησο της Ερυθραίας την Νέα Ερυθραία. Εδώ τα τελευταία χρόνια ξαναέχτισαν τον ναό της Αγίας Ματρώνας.

Αυτό το μπλόγκ είναι ένας φόρος τιμής στους Προγόνους που έζησαν στις Ερυθρές στη συνέχεια Λυθρί και τα κόκαλά τους είναι σκορπισμένα σε αυτήν την ιερή γη και στη μνήμη αυτών που έζησαν την τραγωδία του ξεριζωμού όπως η γλυκεία μου μάνα




Erythrai was built on the west side of the peninsula of Erythraea near the westernmost point of Asia Minor. According to Pausanias, the city was originally built by Cretans, led by Erythros son of Radamanthys (who according to mythology, was a hero of Crete, one of the sons of Zeus and Europa, brother of Minos and Sarpidon). In the years ahead in the 11th century BC, during the period of the first Greek colonization immigrated Ionians established here . According to Strabo leader of the Ionians was Knopos, illegitimate son of the legendary king of Athens Kordos

The city was one of the twelve cities of Ionia, who participated in the Common of Ionians
Upon the ruins of Erythrai was built the village of Lithri whose name is a corruption of the ancient

After the 12th century, the Greeks of Asia Minor began to thin due to massive islamization. In 18th - 19th century the Greek populations were strengthened with migrations from other parts of Greek peninsula and islands.

In 1914 were installed in the shores of Asia Minor muslims from Balkans. These people were motivated by the Turkish government against the Greeks. The imminent entry of Turkey in the First World War was a pretext to expel the Greeks in May 1914 under the guidance of the allies of Turks the Germans in order to evacuate the area near the eastern Aegean islands for military purposes. An anti-Greek campaign started in the turkish press, they increased the oppression and they forced the Greeks supposedly “voluntary” to migrate in a orgy of looting and murders. Shifts in population were from the coast to the interior of Asia Minor. One form of oppression was Amele Taburu (work orders) for men over 45 years where many died of hunger, suffering, sickness. It was in those “work orders” where hundred of thousand Greeks and 1,5 million Armenians were lost. We hade a wave of flight to Greece (first persecution). Then my grandfather and grandmother with their children fled to Piraeus . During the persecution was born my mother. Some sisters of grandmother then went to Crete and brothers of grandfather to Kiato Corinth.

In 1919 we have the landing of the Greek army for the liberation of Asia Minor and with it returned the displaced. Our family came back in Lithri finding it ravaged (houses without doors and ceilings, ravaged farms, looted churches) and starts their life again. Men of Lithri as of other parts of Asia Minor joined and served until the collapse of the front in the Greek army. Between them two uncles. In 1922 after many errors in Greek strategy and because of the betrayal of our former allies the Anglo-Franks who abandoned us when Kemal gave them what they wanted (Petrols in Mosule etc.) , the front was collapsed .

Avoiding the persecutions greek populations run to the near islands in order to be saved and from there ware landed on the main Greece. With them my family passed first through the island of Chios and finally ended after many adventures in Crete in the province of Sitia. An adventure having as a background the flames of war, the tragedy of uprooting and a fiery fictional romance between the older sister of the family and a Cretan rank of Greek gendarmerie. Others were lost others scattered like birds and led elsewhere. A large number of Lithrians were landed in Attica and established with other refugees from the peninsula of Erythraea, in an area near Athens giving to the new settlement the name New Erythrea. There resently they built the church of St. Matrona.

In Lithri called Ildiri after 1922 were established Balkanians ancestors of Christians convertors to Islam. The churches were demolished under an organized plan by turkish government to destroy the Greek presence, and now are remaining only some ruins.

This blog is a tribute to my Ancestors who lived in Erythrai- Lithri whose bones are now scattered in this holy land, and in memory of those who suffered the tragedy of uprooting as my sweet mother.



Ερυθρές –Λυθρί
Μετάφραση από το άρθρο: In Search of Roots: The Lost Hellenic Communities of Tsesme Province, της Κατερίνας Τσούνη στην εφημερίδα της ομογένειας της Αμερικής Greek News 19 Ιανουαρίου 2009 :
Ήταν γνωστό σαν Λυθρί στους βυζαντινούς χρόνους και ήταν ένα μικρό χωριό. Έχει βυζαντινά και ελληνικά ερείπια. Η ελληνική ιστορία του χωριού φαίνεται να έχει τελειώσει τον 13ο αιώνα, όταν η επισκοπή των Ερυθρών μεταφέρθηκε στον Τσεσμέ. Από τον 17ο αιώνα, το χωριό επανιδρύθηκε. Στα 1900, υπήρχαν 1535 άτομα. Το 1921, ένα χρόνο πριν από τη μικρασιατική καταστροφή, οι κάτοικοι του χωριού αριθμούσαν 1800 άτομα. Η εθνοτική σύνθεση ήταν Έλληνας Ερυθραίοι μετανάστες από τη Χίο και την Κρήτη. Ο ναός τους του Αγίου Χαραλάμπου είναι υψηλά σε ένα λόφο δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο των Ερυθρών. Η εκκλησία της Αγίας Ματρώνας του 17ου αιώνα είναι σε μια κοντινή κορυφή. Κατά τον Στεφανίδη «Λειτουργούσαν στην πόλη ένα σχολείο αρρένων των 60 μαθητών και ένα σχολείο θηλέων σαράντα μαθητών ». Η κοινότητα των εμπόρων του Λυθριού έστειλε τους καλύτερους μαθητές τους στο εξωτερικό για τις προηγμένες σπουδές στη Μασσαλία και στην Πράγα . Οι χωρικοί ήταν πλούσιοι και είχαν τα μέσα για να στείλουν τη νεολαία τους στο εξωτερικό για σπουδές.
Είχαν πολλά ξωκλήσια στα χωράφια, όπου καλλιεργούνται βαμβάκι, το σιτάρι και καπνό, λουλούδια, αμυγδαλιές και ελιές, αμπέλια είχαν επίσης κεραμικά και αλιευτικές επιχειρήσεις . Οι απόγονοί τους είναι στη Χίο, τις Οινούσσες και τη Νέα Ερυθραία Αττικής. Το σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι νησιώτες του Αιγαίου είχαν μια συνεχή κίνηση κατοίκησης και εμπορίου με τη Μικρά Ασία. Έχτισαν εκεί παροικίες και έζησαν για λόγους εργασίας. Επέστρεψαν στα νησιά τους, όταν το έργο περατώνεται.
Οι θερινές εξοχικές κατοικίες των κατοίκων της Κάτω Παναγίας ήταν στις Ερυθρές, το σημερινό Ildir

Ένας σημαντικός χώρος στο αρχαιολογικό μουσείο της Σμύρνης είναι αφιερωμένος στην αρχαία πόλη Ερυθρές. Ευρήματα από πρόσφατες ανασκαφές περιλαμβάνουν κεραμική, μικρές προσφορές σε χαλκό και ελεφαντόδοντο από το 670 - 545 π.Χ. Τα αγάλματα από ελεφαντόδοντο είναι Κρητικού και Ροδιακού στυλ. Ένα γλυπτό κόρης βρέθηκε. Είναι ένα από τα πρώτα παραδείγματα ενός μεγάλου μαρμάρινου γλυπτού από τους αρχαίους χρόνους. Ο Παυσανίας είπε ότι οι Ερυθρές χτίστηκαν από Κρητικούς και κατοικήθηκαν από Λύκιους, Κάρες και Παμφύλιους. Η πόλη καταστράφηκε από τους Πέρσες, μετά τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Διοικήθηκε από τον 9ο αιώνα π.Χ. από την Αθήνα. Γκράφιτι σε μια κούπα είναι από τον 6ο αιώνα π.Χ. και δείχνουν ότι οι προσφορές ανήκαν στο Ναό της Αθηνάς Πολιάδος . Οι μικρές μπρούντζινες φιγούρες λιονταριών είναι από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.. Μοιάζουν με το μεγάλο άγαλμα του λιονταριού από το Bayindir που βρίσκεται στο Μουσείο της Σμύρνης. Τα μικρά ευρήματα είναι τα πρώτα Ιωνικά δείγματα τύπου λιονταριού, που χρησίμευσαν ως μοντέλα για τους Ετρούσκους καλλιτέχνες (πρώιμους Ιταλούς). Τα τεχνουργήματα είναι από μια τομή στην κορυφή της Ακρόπολης των Ερυθρών .

Ο Ηρόδοτος αναφέρει στην Ιστορία του, ότι "ο Ναός της Αθηνάς Πολιάδος στις Ερυθρές ήταν γνωστος στον αρχαίο κόσμο για τις περίφημες ιέρειες γνωστές σαν η Σίβυλλα." Σύμφωνα με την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία, ήταν γυναίκες με την δωρεά των προφητικών δυνάμεων εκ μέρους του θεού Απόλλωνα. Η Ερυθραία Σίβυλλα ζωγραφίστηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο από το 1508 - 12 σε μια τοιχογραφία από το παρεκκλήσι Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό. Η πιο διάσημες Σίβυλλες ήταν αυτές των Ερυθρών και της Κύμης …….. κοντά στη Νάπολη της Ιταλίας. Η Ερυθραία Σίβυλλα πούλησε τα Σιβυλλικά βιβλία στον Ταρκίνιο τον τελευταίο βασιλιά της Ρώμης, τα οποία στεγάστηκαν στο ναό του Δία στο λόφο του Καπιτωλίου στην Ρώμη.

Erythrae –Lithri
From the article : “The lost Hellenic Communities of Tsesme province” by Catherine Tsounis in the Greek-American weekly newspaper Greek-News. January 19, 2009:

It was known as Lithri in Byzantine times and was a small village. It has Byzantine and Greek ruins. The Greek history of the village appeared finished in the 13th century, when the diocese of Erythrae was transferred to Tseme. From the 17th century, the village was reestablished. In the 1900ʼs, there were 1535 persons. In 1921, one year before the Asia Minor catastrophe, the villagers numbered 1800 persons. The ethnic composition was Greek Erythraean, immigrants from Chios and Crete. Their church of Saint Haralambos is high on a hill next to the archaeological site of Erythrae. The 17th century church of Agia Matrona is on a nearby peak. “A boyʼs school of 60 students and girlʼs school of forty students operated in the town,” said Stefanides. The merchant community of Lithri sent their best students overseas for advanced studies in Marseilles and Prague. The villagers were wealthy and had the means to send their youth overseas for study. They had many country chapels in the farm fields, where they cultivated cotton, wheat and tobacco, flowers, almond and olive trees, grape vineyards, ceramics and fishing industries. Their descendants are in Chios, Oinousses and Nea Erythrae in Attica. The point that must be stressed is that the Aegean islanders had a constant movement of habitation and trade with Asia Minor. They built colonies and lived there for work purposes. They returned to their islands when their work terminated.
In Erythrea were the summer home residences of people of the village Kato Panagia todays Tsiflik

A significant space is dedicated from the ancient city of Erythrae in the Izmir archaeological Museum. Findings from recent excavations include pottery, small offerings in bronze and ivory from 670-545 B.C. The ivory statues are of Cretan and Rhodian style. A Korean sculpture was found. It is one of the first examples of a large marble sculpture from Ancient times. Pausanias said Erythrae was built by Cretans and inhabited by Lycians, Carians and Pamphylians. The city was destroyed by the Persians after the mid 6th century B.C. It was ruled from 9th century B.C. by Athens. Graffiti on a bowl is from 6th century B.C. indicate the offerings belonged to the Temple of Athena Polis. The small lion figurines in bronze are from the first half of 6th century B.C. They resemble the large Lion statue from Bayindir that is in the Stoneworks Museum of Izmir. The small findings are the earliest Ionian examples of a lion type, that served as models for Etruscan artists (early Italians). The artifacts are from a trench on top of the Erythrae Acropolis.

Herodotus states in his History that “the Temple of Athena Polias at Erythrae was famous in the ancient world for their famous priestesses known as the Sibyl.” According to Greek and Roman mythology, they were women bestowed with prophetic powers by the God Apollo. The Erythaean Sibyl was painted by Michaelangelo from 1508-12 in a fresco from the Sistine chapel, Vatican. The famous Sibyls were the Erythraean and the Cumaean Sibyl who presided over the Apollonian oracle at Cumae, a Greek colony located near Naples, Italy. The Erythraean Sibyl sold the Sibylline books to Tarquin, the last King of Rome, that were housed in the Temple of Jupiter on Capitoline Hill in Rome.





Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2010

Αγία Ματρώνα. Από το Λυθρί της Ιωνίας στην Νέα Ερυθραία της Αττικής.
Saint Matrona. From Lithri of Ionia to Nea Erythraea of Attica

Στα βόρεια υψώματα της Ακρόπολης των αρχαίων  Ερυθρών πάνω από το  χωριό Λυθρί που σήμερα  λέγεται lldiri ήταν χτισμένος ο ναός της Αγίας Ματρώνας προστάτιδας ολόκληρης της χερσονήσου της Ερυθραίας και της Χίου.
  
Η Αγία Ματρώνα η Χιοπολίτης που εορτάζει τις 20 Οκτωβρίου και η εύρεση της κεφαλής της εορτάζει στις 15 Ιουλίου, κατά τους συναξαριστές καταγόταν από το χωριό Βολισσός της Χίου και γεννήθηκε γύρω στο 1400 μ.Χ. Ήταν από πλούσια οικογένεια που την εγκατέλειψε και έζησε ασκητικό βίο σε ένα βουνό του χωριού και μετά εγκαταστάθηκε σε μοναστήρι και μετονομάστηκε σε Ματρώνα. Κοιμήθηκε στις 20  Οκτώβρη του 1462. Η λειτουργία  μονής στο όνομά της, στο απέναντι από τη Χίο Λυθρί,  δείχνει ασφαλώς εγκατάσταση Χίων στο Λυθρί.

Σήμερα ο ναός της είναι σωριασμένος σε ερείπια και σώζονται μόνο το ιερό  και μέρη του βόρειου και νότιου τοίχου.
 
Επρόκειτο για  τρίκλητη βασιλική πιθανώς του 18ου αιώνα που ανοικοδομήθηκε  συστηματικά μετά τους σεισμούς του 1881-3. Το μήκος της είναι γύρω στα 14 μέτρα και το πλάτος της 10 μέτρα. Για το χτίσιμό της χρησιμοποιήθηκε άφθονο υλικό από το θέατρο των αρχαίων Ερυθρών, καθώς και το υλικό από τα γύρω βυζαντινά ερείπια. Έξω από τον νότιο τοίχο υπάρχει μια στέρνα η φουντάνα όπως την έλεγαν. Δίπλα της ήταν το προσκυνητάρι της Αγίας Ευρέσεως (βυζαντινός ναΐσκος ) και κατάλοιπα βυζαντινού νεκροταφείου μέσα σε αδιαπέραστoυς  θάμνους. (Μ. Κορομηλά, Θ. Κοντάρα : Ερυθραία)

Όπως θυμόταν η μητέρα μου Αγγελική το γένος Στριμπούλη,  μέχρι το 22 η Αγία Ματρώνα :
“Είχε κελιά και  ένα  καλόγερο ψηλό σπανό το Μάριο που είχε βαφτίσει την αδερφή μου τη Μαρία. Στη γιορτή της Αγίας ερχόταν οι συγγενείς μας από τα Αλάτσατα. Γινόταν μεγάλο πανηγύρι”

Μετά την καταστροφή του 22 οι πρόσφυγες του Λυθριού έκτισαν στην νέα τους πατρίδα στο προάστιο της Νέας Ερυθραίας ένα νέο ναό στη μνήμη της Αγίας. Εδώ στέγασαν και την εικόνα της που έσωσαν και  έφεραν  από το Λυθρί.

H ανακοίνωση της προϊσταμένης των ανασκαφών στις Ερυθρές Δρ. Ayşe Gül Akalın Orbay, για την επιφανειακή έρευνα που έγινε στην περιοχή  μεταξύ 2003-5, μας θυμίζει διάφορα  για τον ερειπωμένο ναό της Αγίας Ματρώνας όπως ότι : Είχε τρία κλίτη, χρησίμευε για νεκροταφείο, την κατέστρεψαν οι τούρκοι την δεκαετία του 50, βρέθηκαν σπαράγματα από τον αρχαϊκό ναό (υποθέτω της Αθηνάς)  και το θέατρο  και ότι υπάρχει σχέδιο αναστήλωσης της. Ας ευχηθούμε για το τελευταίο και μακάρι οι αρμόδιοι στην Νέα Ερυθραία να έρθουν σε επαφή και να χρηματοδοτήσουν αυτό το σχέδιο. Το κείμενο προσπάθησα να μεταφράσω από τα τουρκικά και πιστεύω πως δεν ξέφυγα πολύ 


  
Η Εκκλησία της Α. Ματρόνας που βρίσκεται στην Ακρόπολη διατηρείται  σε μεγάλο βαθμό.
Μπροστά από την εκκλησία  υπάρχουν τάφοι που ανήκουν  σε νεκρούς χριστιανούς.
Εμείς  καθαρίσαμε από τα  πυκνά δέντρα και τους  θάμνους  τον  γύρω και ανάμεσα  από αυτούς τους τάφους  χώρο και τον δρόμο μπροστά  και από την εκκλησία .  
Για να διευθετήσουμε αυτήν την εκκλησία αρχίσαμε να αφαιρούμε το  διάφορο υλικό που βρισκόταν στο εσωτερικό. 
Από αυτό το υλικό (γέμισμα) βγήκαν αρχιτεκτονικά στοιχεία  και επιγραφές που ανήκουν  και στον αρχαϊκό ναό και στο θέατρο και που αυτά βεβαίως αρχίσαμε να τα  ταξινομούμε κατά θέμα.   
Ωστόσο, όταν απομακρύναμε το υλικό μερικοί χωρικοί μας δήλωσαν πως στη δεκαετία του '50  καταστράφηκε εσκεμμένα το  κτίριο με τα τρία κλίτη και  είδαμε πως οι διαιρέτες ο θόλος και τα πόδια στήριξης  δεν υπήρχαν.  
Ως εκ τούτου καταλάβαμε ότι ήταν πολύ επικίνδυνο να συνεχίσουμε
Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτού του ναού  γινόμαστε μάρτυρες ενός  έντονου ενδιαφέροντος  από την πλευρά  επισκεπτών κυρίως από την Ελλάδα και τα νησιά 
 
Σαν μέρος του τοπίου των Ερυθρών,  οι ιστορικοί τέχνης και  εμπειρογνώμονες που ασχολούνται με την αποκατάσταση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και εμείς νομίζουμε πως είναι ένα οικοδόμημα που αξίζει να αποκατασταθεί  

                                                                                                 Δρ. Αϊσέ Γκιούλ



Από το αφιέρωμα στο Λυθρί (Το Λυθρί της Καρδιάς μας) που έγινε στη Ν.Ερυθραία από τον φιλόλογο Θοδωρή Κοντάρα: 

Η Αγία Ματρώνα διατηρούνταν σε καλή κατάσταση αλλά δυστυχώς η περιοχή ήταν μέχρι το 1980 στρατιωτική περίπου.  Υπήρξαν αρκετοί σεισμοί. Αφού πρώτα της πήραν τα κεραμίδια και ότι άλλο χρήσιμο υλικό μπορούσαν να πάρουν, η εκκλησία κατέρρευσε (σημ. διαφορετική άποψη διατυπώθηκε πιο πάνω). Είναι χτισμένη ίσως στην ίδια θέση της Βυζαντινής επισκοπής των Ερυθρών. 
Απ΄εξω  από το νότιο τοίχο είναι η φουντάνα δηλ, η στέρνα  της Αγιά . Ματρώνας γιατί το νερό εδώ είναι σπάνιο. Έχει πολύ βάθος και χωράει πολύ νερό.

Ο νότιος τοίχος της Α. Ματρώνας και μπροστά η φουντάνα. The south wall of the church and in front the well


Μπορεί να τη δούμε να αναστηλωθεί και να λειτουργήσει. Κατά πληροφορίες το Πατριαρχείο αναζητεί μια εκκλησία στην περιοχή των Καράμπουρνων για να λειτουργεί μια φορά το χρόνο.  Το υλικό είναι επί τόπου και μπορεί να αναστηλωθεί  

Η δυτική της πλευρά είναι  η πιο κατεστραμμένη από όλες. Σώζονται δυο  κλιμακοστάσια, σκάλες  καμιά δεκαριά-12 που ανέβαινε με κολώνες όπως ξέρουμε από την  Παναγία την Αλατσατιανή  και από άλλες εκκλησίες που ανεβαίνεις και υπάρχει ένα περίστωο με καμάρες 

Η Αγία Εύρεσις
Ανατολικά  προς  το ιερό της Αγιά Ματρώνας είναι η Βυζαντινή εκκλησία της Εύρεσης. Εδώ βρέθηκε  η μικρή εικονίτσα που είχαμε στην Α.Ματρώνα-δε φαινόταν τίποτα από αυτή-κλάπηκε πριν αρκετά  χρόνια από την Ν. Ερυθραία. Μπροστά  είναι η φουντάνα της Εύρεσης. Δηλ. οδηγούσανε όπως γίνεται  στις Κυκλάδες που είναι πάρα πολλά άνυδρα μέρη το  βρόχινο νερό από τις ταράτσες, τις στέγες και τα κεραμίδια να κατέβει σε ειδική στέρνα η οποία από μέσα ήταν επενδυμένη με κουρασάνι για να κρατηθεί το νερό


Βυζαντινοί τάφοι

Μπροστά σώζονται πάρα πολλοί  βυζαντινοί τάφοι. Εδώ η περιοχή  ανασκάφηκε  πάρα πολύ την  περίοδο του 1963-4 από  τούρκο αρχαιολόγο φιλέλληνα (εννοεί τον Εκρέμ  Ακουργκάλ).  Βλέπουμε κιβωτιόσχημους τάφους από τη βυζαντινή περίοδο. Παντού  ολόγυρα  σπαράγματα βυζαντινά (ένατου δέκατου ενδέκατου δηλ. μέχρι το 1200 το πολύ) τα οποία ο Χουσείν συχνά τα γύριζε ανάποδα για να μην τα βλέπουν όλοι και να μην τα κλέψουν ή τα  σπάσουν αν έχουνε σταυρούς 

Βυζαντινοί τάφοι. Byzantine tombs   



Σπαράγματα από τους βυζαντινούς τάφους.Fragments from the byzantine tombs




Το Βαρβάσι που βρίσκεται στα νότια της πόλης της Χίου είναι η προσφυγική συνοικία που έχει σήμα κατατεθέν της τον Καθεδρικό Μικρασιατικό ναό του Αγίου Χαραλάμπου Τον έκτισαν οι πρόσφυγες κυρίως από τον Τσεσμέ και το Λυθρί λίγα χρόνια μετά την άφιξη του στη Χίο περί το 1927

Σύμφωνα με τη διήγηση της Φούλας- Χούλη Φράγκου από το Βαρβάσι:                                              Ήταν 11 Σεπτεμβρίου του 1922 που η οικογένεια Φράγκου μπήκε στο καΐκι τους στο Λυθρί.  Ο μπάρμπα Δημήτρης Φράγκος ήταν καραβοκύρης και μετέφερε τούβλα από το Λυθρί στη Χίο τη Σάμο και τη Μυτιλήνη. Μάθανε ότι στη Σμύρνη μπήκαν οι Τούρκοι και σφάξανε τον κόσμο, φόρτωσαν τα παιδιά τους έξι κόρες και ένα γιο, πήραν μαζί λίγα χρεώδη  και έβαλαν ρότα προς τη Χίο με ένα μπόγο για περιουσία. Στο δρόμο είδαν ότι στο Λυθρί είχαν μπει οι Τούρκοι και είχαν αρχίσει και καίγανε. Το πρώτο που είδαν τυλιγμένο στις φλόγες ήταν το μοναστήρι της Αγίας Ματρώνας σε ένα ύψωμα επάνω. Σταμάτησε ο κυρ Δημήτρης σε ένα νησάκι μαζί με πολλούς άλλους, κι εκεί έμειναν δυο-τρεις μέρες με τη φρούδα ελπίδα ότι θα ξαναπάνε πίσω. Του Φράγκου  δεν του άρεσε που είδε να καίγεται το μοναστήρι το οποίο λάτρευαν όλοι οι Λυθριώτες, και είπε στην οικογένεια του ότι,  μόλις σταματήσει η φωτιά θα πάει με το καΐκι πίσω και ότι βρει θα το πάρει μαζί του. Έτσι και έκανε. 

Το μοναστήρι ήταν εντελώς καμένο και στη μέση στο προαύλιο υπήρχε μία στοίβα εικόνες παραδομένες στη φωτιά. Βρήκε πέντε -έξι εικόνες μαύρες κατράμι και τις πήρε μαζί του. Ήρθε πίσω στο νησί κλαίγοντας και είπε στην οικογένεια του πώς θα τις πάρουν μαζί και θα τις έχουν φυλαχτό. Η κόρη του η τελευταία που τις είχε τις εικόνες φυλαγμένες στο σπίτι της, πέθανε στη Χίο 100 χρόνων. Ήταν η θεία του συζύγου της Φούλας και πριν πεθάνει της παρέδωσε στη Φούλα λέγοντάς της: «Θα τις κρατάς και δεν θα τις δώσεις ποτέ πουθενά ούτε και θα της πουλήσεις. Εμένα ερχόταν και μου τις γυρεύανε, και  ήμασταν φτωχοί αλλά δεν τις πουλήσαμε ποτέ. Κάθε μέρα να ανάβεις το καντήλι και να τις θυμιάζεις». Άρθρο: «Από τον Τσεσμέ στη Χίο»  της Νικολέτας Μακρυωνίτου στο περιοδικό της Καθημερινής Γαστρονόμος του Νοεμβρίου του  2022

In the northern hills of the Acropolis of ancient Erythrai  above the village  Lithri now called lldiri was built the church of St. Matrona protector of the entire peninsula of Erithraea and Chios.

Saint Matrona’s day is commemorated on October 20 and the  finding of her head on July 15.  According to her  biographers  she was born around 1400 AD in the village Volissos of Chios.  She abandoned her wealthy family and lived an ascetic life in a mountain near her village and then moved to a monastery and took the name Matrona. She died on October 20, 1462. A chapel having her name, in the opposite of Chios, village of  Lithri,  shows certainly Chian settlers there.

Today her chapel is cluttered in ruins and what remains is the shrine  and parts of north and south walls.

The Three-aisle basilica was probably built during 18th century and was rebuilt after the earthquake of 1881-3. Its length is about 14 meters and width of 10 meters. For  the construction of the church, plenty of material from the theater of ancient Erythrai and from the surrounding Byzantine ruins, were used. Outside the southern wall there is a cistern. Beside the church was the shrine of Saint Evresis (Discovery-a  Byzantine chapel) and residues of Byzantine cemetery in impenetrable bush. (M. Koromilas and Th.  Kontaras: Erythraea)

As my mother was telling : “Until 22, in  St. Matrona were cells and  a monk. During her  commemoration was a great festival and a lot of people were coming as our relatives from Alatsata”

After the destruction of the 22, Saint Matrona as all the other churches of Lithri  and of Asia Minor was destroyed by Kemalists.  

In recent years the refugees of Lithri built in their new home in the suburb of New Erytraea a new church of  the saint. Here was housed her holy icon  saved and brought from Lithri.

East to the sanctuary of Agia Matrona is the Byzantine church of Evresis (icon’s finding) . Here was found  the little icon  which was in S. Matrona of Nea  Erythraea  - nothing seemed of it – and  was stolen a few years ago. In frond of the church is the well . As in  the Cyclades islands , a dried place, they were driving  the rainwater, from the rooftops and tiles to descend into a special cistern that was covered  from the inside by  roughcast  to hold the water.

In front  of the church many Byzantine tombs are saved. Here the area was excavated very much during the period 1963-4 by a Turkish archaeologist philhellene (means dr. Ekrem Akurgal). We see chamber tombs  from the Byzantine period. Everywhere around, scattered  Byzantine fragments  (of ninth, tenth, and eleventh century , ie up to 1200 at most) that Hussein    (Yavuz the guardian)  often turned it  upside down so that  would not be seen and  stolen or broken if they had crosses engraved upon it 

Varvasi, which is located in the south of the city of Chios, is the refugee district with the Cathedral of Agios Charalambos  built by refugees mainly from Cesme and Lythri a few years after arriving in Chios around 1927

According to the narration of Foula-Houli Fragou from Varvasi: It was September 11, 1922 when  the Fragou family entered their caique at Lythri. Dimitris Fragos was a skipper and was transporting bricks from Lythri to Chios, Samos and Mytilini. They learned that the Turks entered Smyrna and massacred the people. Then they boarded their children six daughters and one son, took the essentials with them and set off for Chios with a parcel for property. On the way they saw that the Turks had entered Lythri and had started the burning. The first thing they saw engulfed in flames was the monastery of Agia Matrona on a hill above. Mr. Dimitris stopped on an island with many others, and they stayed there for two or three days with the faint hope that they would go back again. Fragos did not like to see the monastery burning, which was worshiped by all the Lythrians, and he told his family that, as soon as the fire stops, he will go back in the boat and take whatever he finds with him. So he did. 

The monastery was completely burnt down and in the middle of the courtyard there was a pile of icons consigned to the fire. He found five or six blackened icons and took them with him. He came back to the island crying and told his family that they would take them together and keep them as a talisman. His daughter, the last one who had the icons kept in her house, died in Chios at the age of 100. She was the aunt of Fula's husband and before she died she gave them to Fula saying: "You will keep them, and you will never give or sell them anywhere. They used to come asking me to sell them, and although  we were poor, we never sold them. Every day light the candle and incense them with frankincense." Article: "From Cesme to Chios" by Nicoleta Makryonitou in Kathimerini Gastronomos magazine of November 2022

Lithri. In the ruins of Saint Matrona . Φωτογραφίες. 
Photos by  : Βerfuaysevener, Destinaakgun, Görkem Kösehasanoğulları, Taner Şamlı, Watchman, Delibebek, Gürkan Aksoy






 


 

 


 



 


 

 

 


 


Εδώ κάποιες φωτογραφίες ανήμερα της εορτής της Αγίας στο ναό της, στη Νέα Ερυθραία.
Here some photos on the day of the feast of saint Matrona in New Erythraea ..

Ο ναός. The church










Η παλιά εικόνα της Αγίας που μετέφεραν οι πρόσφυγες από το Λυθρί και η νέα από το τέμπλο του ναού
The old icon from the church of Lithri in Asia Minor now in the new church in Nea Erythrea and a new icon from it's iconostasis

 

Ο ερειπωμένος σήμερα ναός της Αγίας Ματρώνας στο Λυθρί. The ruined today chapel of Saint Matrona at Lithri called Ildir


Παλιά ανάρτηση

Σήμερα εορτάζει η Αγία Ματρώνα. Ναός της υπήρχε στο Λυθρί στην κορυφή της ακρόπολης των Ερυθρών. Σήμερα είναι ένα ερείπιο. Ο Λυθριανοί πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Νέα Ερυθραία έχτισαν εκεί ένα νέο ναό.


Today is the feast of Saint Matrona. Her temple was in Lythri at the top of the citadel of ancient Erythrae. Today is in ruins. The refugees from Lithri who fled during the Asia Minor's disaster of 1922 to New Eritrea built there a new church. Details in previous articles in the blog.

Χάρτης του Λυθριού. Με το Μ σημειώνεται η θέση της Αγίας Ματρώνας στο λόφο.Από το βιβλίο των Κορομηλά- Κοντάρα: Ερυθραία.
Map of Lithri.The chapel of Agia Matrona on the Acropolis is marked with M


Η εικόνα της Αγίας που έφεραν οι Λυθριανοί και σήμερα βρίσκεται στον ομώνυμο ναό στη Νέα Ερυθραία. The icon of the saint brought by Lithrian refugges which now is in the new temple of the saint at Nea Erythraia



Φανταστικές απεικονίσεις της τραγωδίας του 1922 με φόντο τα ερείπια του ναού. Imaginary depictions of 1922 tragedy of uprooting with the ruins of saint Matrona





Στην μνήμη των προγόνων. In memory of our ancestors





O ερειπωμένος ναός της Αγίας στο Λυθρί και ο νέος ναός της στην Νέα Ερυθραία
The ruined temple of the saint in Lithri and the new temple at Nea Erythraia


Αγία Ματρώνα της Νέας Ερυθραίας . 20 Οκτωβρίου 2011.Saint Matrona of Nea Erythrea. October 20 2011










Αγρός με παπαρούνες πίσω από τον λόφο της Αγίας Ματρώνας του Λυθριού. Πρωτομαγιά 2012. Πηγή-Yuksel-Atalar. A field full of poppies behind the hill of saint Matrona of Lithri(Asia Minor). First of May 2012. Source: Yuksel Atalar
Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)