Ο ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ ΜΥΡΙΚΑΙΟΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΡΥΘΡΑΙΩΝ. APOLLON MYRIKAIOS IN AN ERYTHRAIAN WAR

Στα Θηριακά του Νικάνδρου (του Κολοφώνιου) δίδεται η ακόλουθη οδηγία

«Πάρτε επίσης από το αρμυρίκι,  έναν νεαρό θάμνο που δεν φέρει καρπό, ένα μάντη τιμημένο ανάμεσα στους θνητούς, πάνω στον οποίο ο Απόλλωνας της Κορώπης παραχωρεί  προφητείες και διατάγματα  για το ανθρώπινο γένος

612 καί μυρίκης λάζοιο νέον πανακαρπέα θάμνον,

       μάντιν ενί  ζωοΐσι γεράσμιον, ή έν ’Απόλλων

       μαντοσύνας Κοροπαίος έθήκατο καί θέμιν άνδρών.

Ο Στέφανος Βυζάντιος στα σχόλια του αναφέρει ότι και στη Λέσβο ο Απόλλωνας κρατά ένα θαλλοφόρο κλαδί μυρίκης και γι 'αυτό λεγόταν εκεί μυρικαίος. Ο Απόλλωνας με το αλμυρίκι του στο μαντείο του στην Κορώπη δίπλα στον Κόλπο του Παγασητικού συνδέεται με τον Απόλλωνα Μυρικαίο στη Λέσβο. Οι Αιολείς θα είχαν φέρει τη διακριτή λατρεία από τη Θεσσαλία προς τη Λέσβο κατά τη διάρκεια των μεταναστεύσεων τους προς ανατολάς κατά μήκος του Αιγαίου. Το σχόλιο συνεχίζει: και Αλκαίος φησίν εν τω Αρχεανακτίδην  Ερυθραίους πόλεμον φανήναι τον Απόλλωνα καθ’ύπνους έχοντα μυρίκης κλώνα.

Η οικογένεια των Αχαιανακτιδών αναφέρθηκε και αλλού στον Αλκαίο και ένας Αρχαιάναξ της Μυτιλήνης λέγεται ότι πήρε λίθους από τα τείχη του Ιλίου για να οχυρώσει το Σίγειον (Στράβων 13.1.38, 599 π.Χ.). Το όνομα Αχαιανακτίδαι είναι ως εκ τούτου αυθεντικά Μυτιληναϊκό και η οικογένεια ήταν πολεμικοί ηγέτες στην πόλη τους (υπήρχαν επίσης Αρχαιανακτίδες που κυβέρνησαν στο Κιμμέριο  Βόσπορο, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι ήταν συγγενείς της οικογένειας της Μυτιλήνης)

Ο Δ. L. Page παρατήρησε για τον πόλεμο στον οποίο ο Απόλλωνας της μυρίκης εμφανίστηκε στους μαχητές στα όνειρά τους «Τίποτα επί πλέον δεν είναι γνωστό για αυτόν τον πόλεμο των Ερυθρών.  Ωστόσο, υπάρχουν κάποια στοιχεία που πρέπει να εξεταστούν σε σχέση με τις συγκρούσεις μεταξύ Ερυθρών και Λέσβου.

Σύμφωνα με τον Solinus (Collectanea) η Ερυθραία Σίβυλλα προείπε το τέλος της λεσβιακής ναυτικής δύναμης. Μια θαλασσοκρατορία της Λέσβου προηγείτο εκείνης της Φώκαιας στον κατάλογο θαλασσοκρατοριών του Ευσέβιου. Η καταγωγή του καταλόγου μπορεί να ανιχνευθεί στον Κάστορα της Ρόδου τον 1ο αιώνα π.Χ . Ο πολυμαθής Varrò, που είναι η πηγή του Solinus στο παραπάνω απόσπασμα, ήταν ένας νεότερος σύγχρονος του Κάστορος και πιθανόν να είχε σχεδιάσει τον κανόνα του με τις  θαλασσοκρατορίες στη σύνθεση των Antiquitates (Aρχαιοτήτων)

Το σχεδιάγραμμα των θαλασσοκρατοριών του Καστόρος διατηρείται στη χρονογραφία του  Διόδωρου και του Ευσέβιου.  Τοποθετούσε το τέλος της λεσβιακής ναυτικής δύναμης σε ένα χρόνο ισοδύναμο με το 576/5 π.Χ.. Το έτος είναι όριο για το χρονολογικό πλαίσιο της προφητείας της Ερυθραίας Σίβυλλας για την αποτυχία του ναυτικού των Λεσβιών. Ωστόσο, η προφητεία της δεν πρέπει να τοποθετηθεί πολύ νωρίτερα από το 576/5, επειδή άρχισε να προφητεύει αργότερα από τη Σίβυλλα της Μαρπησσού και, σύμφωνα με τον Παυσανία, πήρε μερικούς από τους  χρησμούς της. Η Σίβυλλα της Μάρπησσου (ή Ελλησπόντου) λέγεται ότι έζησε από τις αρχές μέχρι  τα μέσα του 6ου αι. Π.Χ. Επομένως, και οι δύο Σίβυλλες ήταν σε δράση  στις αρχές του 6ου αιώνα, με τις προφητείες της Ερυθραίας  Σίβυλλας να ακολουθούν σύντομα εκείνες της Μάρπησσου.  Και τα δυο σύνολα των προφητειών είχαν αρχίσει κατά  τη  διάρκεια της ζωής του Αλκαίου που  όπως είδαμε, μίλησε για έναν πόλεμο μεταξύ της Μυτιλήνης και της Ερυθρών.

Στις αρχές του 6ου αιώνα η Ερυθραία Σίβυλλα προείπε την πτώση της Λεσβιακής ναυτικής δύναμης. Η πρόβλεψη πρέπει να ήταν ευπρόσδεκτη από τους Ερυθραίους αν είχαν εμπλακεί σε εχθροπραξίες με τους Μυτιληναίους. Είναι δίκαιο να υποθέσουμε ότι η προφητεία της Σίβυλλας  δόθηκε στους Ερυθραίους κατά τον πόλεμο στον οποίο αναφέρεται ο Αλκαίος. Μερικοί από τους χρησμούς  της Ερυθραίας Σίβυλλας δανείστηκαν από αυτήν της Μάρπησσου. Αν αυτό ήταν έτσι, τότε η Σίβυλλα  της Μάρπησσου  προείπε επίσης μια λεσβιακή ήττα πιθανότατα στον Αττικό πόλεμο με το  Σίγειον. Αυτό όμως είναι εικασία. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι τα Σιβυλλικά  αποδεικτικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τη μαρτυρία στον Αλκαίου για έναν πόλεμο μεταξύ της Μυτιλήνης και της Ερυθραίας.

Ο πόλεμος διεξήχθη στις αρχές του 6ου αιώνα, ο Αχαιανακτίδης οδήγησε μια Μυτιληναϊκή δύναμη και οι Λέσβιοι όπως είχε προφητέψει η  Ερυθραία μάντης τα πήγαν άσχημα στη ναυμαχία. Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Απόλλωνας ο Μυρίκιος, τον οποίο οι Αιολείς της ανατολικής Θεσσαλίας και της Λέσβου τιμούσαν ιδιαίτερα, εμφανίστηκε στον Αχαιανακτίδη και τους συντρόφους του στα όνειρά τους. Έτσι, όχι μόνο οι Ερυθραίοι  είχαν προφητική υποστήριξη στον πόλεμο: Ο Απόλλωνας της θαλλοφόρου μυρίκης  οποίος ήταν στον οίκο του στο μαντείο  της Κορώπης, συμβούλεψε επίσης τους λάτρεις του.

Συμπερασματικά, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αλκαίος δεν είναι η μόνη τοπική μαρτυρία για τις δραστηριότητας των Ερυθραίων  στην Ασιατική Αιολίδα. Σύμφωνα με τον Ελλάνικο της Λέσβου οι Ερυθραίοι έδιωξαν τους Πελασγούς από την Πιτάνη, την Αιολική πόλη. Η Πελασγική κατοχή της Πιτάνης  ήταν ένα από τα πολλά δεινά που έδωσαν αφορμή για την παροιμία «Πιτάνη ειμί»* , αλλά το πλαίσιο δεν δείχνει ότι η δράση των Ερυθραίων στην Πιτάνη ήταν ένα επεισόδιο στον πόλεμο με τη Μυτιλήνη. Το  Ερυθραϊκό ενδιαφέρον για την Αιολίδα μπορεί να είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα, όταν για να γίνει δεκτή στο Πανιώνιο, η Φώκαια  αποδέχτηκε ηγεμόνες από την Τέω  και τις  Ερυθρές. Ωστόσο, η Φώκαια θα είχε προσφέρει  μια βολική βάση για τους Ερυθραίους που αγωνίζονται ενάντια στη Μυτιλήνη νωρίς τον έκτο αιώνα

*Zenobius.  Πιτάνη ειμί  αύτη παρ' Αλκαίω κείται λέγεται δε κατά των πυκναίς συμφοραίς περιπιπτόντων άμα και ευπραγίαις παρόσον και τη Πιτάνη τοιαύτα συνέβη πράγματα, ων και Ελλάνικος μέμνηται. φησί γαρ αυτήν υπό Πελασγών ανδραποδισθήναι και πάλιν υπό Ερυθραίων ελευθερωθήναι ..

In  Nikandros, Theriaka Θηριακά  the following instruction is given: «Take also of the tamarisk a young bush bearing no fruit, a diviner honoured among mortals, upon which Apollon of Korope bestows prophecies and ordinances over mankind».

612                καί μυρίκης λάζοιο νέον πανακαρπέα θάμνον,

                      μάντιν ενί  ζωοΐσι γεράσμιον, ή έν ’Απόλλων

                      μαντοσύνας Κοροπαίος έθήκατο καί θέμιν άνδρών.

Steph. Byz  In the scholia,  it is stated that in Lesbos also Apollon holds a frond((φύλλο) of tamarisk; that is why he was called μυρικαΐος there. Apollon with his tamarisk at his oracle in Korope (Κορώπη)beside the Gulf of Pagasai is thus connected with Apollon Myrikaios in Lesbos. Aeolians would have brought over the distinctive cult from Thessaly to Lesbos in the course of their migrations eastward across the Aegean. The scholium continues: καί Αλκαίος φησιν εν  τοΐς περί Αρχεανακτίδην Έρυθραίους πόλεμον φανήναι τόν Απόλλωνα καθ’ ΰπνους εχοντα μυρίκης κλώνα.

The family Archeanaktidai were mentioned elsewhere in Alkaios  and an Archaianax of Mytilene is said to have taken stones from the walls of Ilion to fortify  Sigeion (Strabo 13.1.38, 599 Cas.). The name Archeanaktidai is therefore authentically Mytilenean and the family were war leaders in their city (there were also Archaianaktidai who ruled at the Kimmerian Bosporos, but it is not certain that they were kinsmen of the Mytilenean family).

D. L. Page remarked of the war in which Apollon of the tamarisk appeared to combatants in their dreams «Nothing further is known about this Erythraean war. There is, however, some evidence to be examined in connexion with fighting between Erythrai and Lesbos.

Αccording to Solinus(Collectanea) the Erythraian Sibyl foretold the end of Lesbian naval power . A thalassocracy of Lesbos comes before that of Phokaia in the Eusebian list of thalassocracies. The origin of the list can be traced back to Kastor of Rhodes in the first century B.C.. The learned Varrò, who is the source of Solinus in the passage quoted above, was a younger contemporary of Kastor and is likely to have drawn upon his Kanon of thalassocracies in composing the Antiquitates

Kastor’s scheme of thalassocracies is preserved in Diodoros  and in Eusebian chronography. It placed the end of Lesbian naval power in a year equivalent to 576/5 B.C) . The year is a terminus for the chronographic context of the Erythraian Sibyl’s prophecy of Lesbian naval failure. Her prophecy should, however, not be placed much earlier than 576/5, because she began to prophesy later than the Marpessian Sibyl (or Hellespontica) is and, according to Pausanias  took over some of her oracles. The Marpessian Sibyl is said to have lived in the early to mid-sixth century B.C.,. Therefore both Sibyls were active early in the sixth century, the prophecies of the Erythraian following soon those of the Marpessian. Both sets of prophecies had begun within the lifetime of Alkaios

Alkaios  as we saw, told of a war between Mytilene and Erythrai.

Early in the sixth century the Erythraian Sibyl foretold the fall of Lesbian naval power. The forecast must have been welcome to the Erythraians if they were then engaged in hostilities with the Mytileneans. It is a fair inference that her prophecy was given to the Erythraians during the war to which Alkaios refers. Some of the Erythraian’s oracles were borrowed from the Marpessian Sibyl; if this one was, then the Marpessian also foretold a Lesbian defeat  possibly in the Attic war over Sigeion. That, however, is conjecture. What is clear is that the Sibylline evidence confirms the testimony in Alkaios to a war between Mytilene and Erythrai;

the war was fought early in the sixth century, Archeanaktidas led a Mytilenean force, and the Lesbians, as the Erythraian oracle had foretold, fared ill in the fighting at sea.

During the fighting Apollon Myrikaios, whom the Aeolians of eastern Thessaly and of Lesbos specially venerated, appeared to Archeanaktidas and his companions in their dreams. Thus not only the Erythraians had oracular support in the war: Apollon of the tamarisk frond, who was at home in the oracle of Korope, also brought advice to his votaries.

In conclusion, it is worthy of remark that Alkaios is  not the only local testimony to Erythraian activity in the Asiatic Aeolis. According to Hellanikos of Lesbos  Erythraians drove Pelasgians out of Pitana, the Aeolian town. The Pelasgian occupation of Pitana was one of the many woes giving rise to the proverb Πιτάνη είμί  mentioned the proverb, but the context does not show that the Erythraians’ action at Pitana was an episode in the war with Mytilene. Erythraian interest in the Aeolis may have begun much earlier, when, in order to be admitted to the Panionion, Phokaia accepted rulers from Teos and Erythrai.  Phokaia, however, would have offered a convenient base to Erythraians fighting against Mytilene early in the sixth century

BY GEORGE L. HUXLEY  

Σίβυλλα Μάρπησσου ή Ελλησπόντου. Marpessian Sibyl (or Hellespontica)

Νόμισμα Πιτάνης.Coin of Pitane

Σαπφώ και Αλκαίος. Πίνακας του Άλμα Ταντέμα. Sir_Lawrence Alma-Tadema Sappho and Alcaeus