Στο έργο: “Τοπογραφία της νήσου Χίου συνταχθείσα μεν υπό Α. Καράβα εκδοθείσα δε δαπάνη Δ. Φκιαρογιαννίδου. Εν Χίω 1866” αναφέρονται τα εξής για τις Ερυθρές και το Λυθρί:
Εν Χίω και εν Ερυθραίς(1) το πάλαι αναντιρρήτως ελαλείτο μια
των της τότε ακμαζούσης Ιωνικής διαλέκτου τεσσάρων υποδιαλέκτων ή χαρακτήρων
κατά τον Ηρόδοτον (Α, 142) διότι Ίωνες εγένοντο συγχρόνως οικισταί αμφοτέρων. Η
δε τετραμελής αύτη διαίρεσις προήλθεν εκ της διαφοράς των συνακολουθησάντων
τοις Ίωσιν ελληνικών λαών, Βοιωτών δηλ. και άλλων, και εκ της επιμιξίας ετέρων
εθνών, Πελασγών, Λελέγων και Καρών, κατοικούντων πρότερον τας χώρας ταύτας.
(1). Η πόλις Ερυθραί το πάλαι ήτο μεγάλη, τετειχισμένη, επί
λόφου και παραλία, και ωνομάζετο πρότερον Κνωπούπολις από Κνώπου του πρώτου
οικιστού αυτής. Εντεύθεν ήσαν Σίβυλλα η Ερυθραία, ο τον Όμηρον υπομνηματίσας
Ναυκράτης μαθητής του Ισοκράτους και άλλοι περιώνυμοι άνδρες. Αυτού υπήρχε και
περίφημος Ηρακλέους ναός. Επί δε των αρχαίων νομισμάτων της πόλεως ταύτης
αναγιγνώσκονται τα εξής ονόματα των κατά καιρούς επισήμων αυτής πολιτών.
Φανίθεμος, Δήμαδος, Διονύσιος, Αγασίας, Δημήτριος, Βάτακος, Παράμονος,
Πάτροκλος, Ζώπυρος, Απολλόδοτος, Έδενος στρατηγός κτλ. Σώζεται και νόμισμα φέρον επιγραφήν
«Χίων, Ερυθραίων ομόνοια». Η πόλις αύτη καταστραφείσα και συνοικιζομένη αύθυς
από τινών ετών υπάρχει σήμερον κώμη χριστιανική λεγομένη χυδαϊστί Λυθρί κατά
παραφθοράν του ονόματος, και περιέχουσα περίπου 150 οικογενείας και ναόν
ευπρεπή του αγίου Κωνσταντίνου, ένθα υπάρχει και αρχαία τις εικών της αγίας
Ματρώνης. Είθε οι γείτονες ημών
Ερυθραίοι μετά των περιοίκων διατελοίεν ομοθυμαδόν συμπράττοντες και
συνεργούντες εις την του συνοικισμού αυτών πρόοδον
Εδώ θα κάνω κάποια σχόλια σχετικά με τα αναφερόμενα στο
Λυθρί. Η έκδοση του έργου έγινε το 1866 που σημαίνει πως αναφέρεται σε γεγονότα
και καταστάσεις στο Λυθρί κατά την συγγραφή λογικά λίγα χρόνια πριν δηλ.
περίπου αρχές του 1860. Λέει:
…από τινών ετών υπάρχει σήμερον κώμη χριστιανική λεγομένη
χυδαϊστί Λυθρί κατά παραφθοράν του ονόματος και περιέχουσα περίπου 150
οικογενείας.
Το “από τινών ετών υπάρχει σήμερον κώμη”, λογικά σημαίνει πως η ύπαρξη του Λυθριού σαν κωμόπολης δηλ. η
αναγέννηση του, δεν πήγαινε πολλά χρόνια πριν το 1866. Ήταν χριστιανική κώμη
δηλ. δεν είχε και τότε τούρκους. Βέβαια γνωρίζουμε από παλιότερους περιηγητές
πως ο τόπος δεν ήταν πιο παλιά έρημος. Τη λ. χυδαϊστί την χρησιμοποιεί και ο Κοραής
και δεν έχει τη σημερινή σημασία αλλά εννοεί τη λαϊκή την όχι αρχαιοπρεπή. Λέει
πως τότε το χωριό είχε 150 οικογένειες (αν και στο κείμενο δεν διακρίνεται καλά
ο πρώτος αριθμός είναι μάλλον 1 δηλ. 150
και όχι 4 δηλ. 450). Αν βάλουμε την οικογένεια 4 άτομα περίπου έχουμε το
λιγότερο 600 άτομα γύρω στο 1860 στο
Λυθρί.
Λέει: Υπήρχε ναός ευπρεπής του Αγίου Κωνσταντίνου. Ευπρεπής σημαίνει έχει επιμελημένη και σοβαρή
εμφάνιση. Δεν κάνει αναφορά σε άλλους ναούς είτε γιατί ίσως δεν υπήρχαν ή όταν
λέει ευπρεπής τον διακρίνει από τους
άλλους οπότε αναφερόταν στον κύριο ναό του χωριού. Δεν αποδίδει αυτήν
την ιδιότητα και δεν γίνεται αναφορά
στον ενοριακό μέχρι την καταστροφή μεγαλοπρεπή ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Λογικά συμπεραίνουμε πως ο Α. Κων/νος ήταν ο
ενοριακός ναός γύρω στο 1860 και η Ζωοδόχος Πηγή χτίστηκε αργότερα. Για
την Αγία Ματρώνα οι Μ. Κορμηλά- Θ. Κοντάρας (Ερυθραία) διερωτώνται αν είχε
αρχική φάση το 18ο αιώνα και λένε πως έχουμε ανοικοδόμηση της μετά
τους σεισμούς του 1881-3. Ο Καράβας
όμως μας λέει ότι μια αρχαία (δηλ. παλιά) εικόνα της Α. Ματρώνας υπήρχε στον
Άγιο Κων/νο. Γιατί εκεί, αν υπήρχε τότε ο
ναός της αγίας στο λόφο που καταστράφηκε
αργότερα κατά τους σεισμούς του
1881-3; Σαν χιώτης που ήταν όταν
αναφερόταν στο Λυθρί δεν θα του διέφευγε ότι σχετιζόταν με τη Χίο όπως ναός της
Χιοπολίτιδας Αγίας Ματρώνας αν υπήρχε
τότε. Απλά κάνει μνεία παλιάς εικόνας. Όπως αναφέρει
για την Αγία Ματρώνα: Γεννήθηκε κατά το 1500 στη Βολισσό που είχε ησυχαστήριο
στο παρακείμενο χωριό Κατάβαση: “ένθα και ναός αυτής και μεγαλοπρεπής έτερος
υπήρχεν εν τη πόλει (Βολισσό) προ της καταστροφής της νήσου κατά το
Παλαιόκαστρον”. Δηλαδή ναός της Αγίας υπήρχε στη Βολισσό και καταστράφηκε κατά
τις σφαγές. Άραγε η αρχαία όπως τη λέει εικόνα της στον Άγ. Κων/νο ήταν από
εκείνο το ναό;
Που ήταν όμως ο Άγιος Κων/νος; Άραγε στη θέση της Ζωοδόχου Πηγής ή αλλού; Ο Ιντζές (Ανατολικά της Χίου Δυτικά της Σμύρνης) αναφέρεται σε ναούς του Αγίου Κων/νου σε Αλάτσατα, Αγία Παρασκευή, Βουρλά και αλλού αλλά δεν κάνει αναφορά σε αντίστοιχο ναό στο Λυθρί. Το ίδιο και οι Κορομηλά-Κοντάρας και ο Γιάννης Ν. Ζήκας ή Τζήκας “Αρχαία Ερυθραία”
Κάθε πρόσθετη αξιόπιστη πληροφορία δεκτή
"Topography of the island of Chios” of 1866 by A. Karavas mentions the following about Erythrai andLythri: In Chios and Erythrai (1) in ancient times one of the four sub-dialects of the Ionian dialect wasundoubtedly spoken, because the Ionians became settlers of both at the same time. This division camefrom the difference of the Greek peoples that followed the Ionians: the Boeotians, ie others, and fromthe mixture of other nations, as Pelasgians, Leleges and Carians, who lived before in these places.
(1). The
city of Erythrai in ancient times was large, walled, upon a hill and beach, and
during the first period was called Knopopolis by Knopos its first settler. From here were Sibylla of Erythrea, Naukratis,
student of Isocrates and commentator of Homer, and other well-known men. There
was also a famous temple of Hercules. The following names of its occasional
official citizens are read on the ancient coins of this city: Fanithemos,
Dimados, Dionysios, Agasias, Dimitrios, Vatakos, Paramonos, Patroklos, Zopyros,
Apollodotos, strategos Edenos, etc. A
coin bearing the inscription "Concord
of Chians and Erythraeans" is also preserved . In the ruins of this city that
was destroyed and immediately inhabited, for a few years now there is a
Christian village called Lythri after the corruption of the name Erythrai which
contains about 150 families and a decent church of St. Constantine, where is an
ancient icon of St. Matrona. May our Erytraean neighbors together with their neighbors be in solidarity and cooperate for the progress of their settlement
Here I will
make some comments about what is mentioned about Lythri. The work was published
in 1866, which means that it is referred to events and situations in Lythri logically
existed a few years before, ie around the beginning of 1860:
When he says
that the town’s existence starts a few
years ago, he is referred
to Lythri and that means that he places its development and renaissance a few years
ago, although we know from older travelers that the area was no longer
deserted. He says about a purely Christian village (without Turkish population) with 150
families. If we calculate the family of about 4 people, we have at least 600
people around 1860 in Lythri.
He says:
There was a decent church of Agios (saint) Constantinos. Decent means it had a
meticulous and serious appearance. He does not refer to other churches either
because they may not have existed or when he says decent he distinguishes it
from the others so he was referred to the main church of the village. He does not attribute this
quality and no reference is made to the parish church of the village until the destruction, the majestic church of Zoodohos
Peghe, the Life-Giving Fount (Holy Virgin). We logically conclude that Saint Constantinos was the parish church around 1860
and Zoodochos Peghe was built later. For
Agia Matrona, M. Kormila-Th. Kontaras (Erythrea) wonder if it had an initial
phase in the 18th century and say that was rebuilt after the earthquakes of
1881-3. Karavas, however, tells us that an ancient (ie old) icon of A. Matrona
existed in Agios Constantinos. Why there, if then existed the church of the
saint on the hill that was destroyed
during the earthquakes of 1881-3? As a Chian he would not miss anything related to Chios as
a temple of Chian Saint Matrona if existed then. He just mentions an old icon of
her. As he further mentions for Agia Matrona: She was born in 1500 in Volissos
of Chios where she has a sanctuary in the nearby village of Katavasi: “where there is a majestic temple dedicated to her and another
church was in the city of Volissos near Paleokastro before the destruction of
the island. So the church of the saint existed in Volissos and was destroyed during
the massacres of Chios. Did the ancient icon of St. Constantine come from that
temple?
But where
Saint Constantine was located? Was it in
the place where was built Zoodochou Peghe or elsewhere? Intzes (East of Chios West of
Smyrna) refers to temples of Agios Konstantinos in Alatsata, Agia Paraskevi,
Vourla and elsewhere but does not mention a corresponding temple in Lythri. The
same goes for Koromila-Kontaras and Giannis N. Zikas or Tzikas "Ancient
Erythraea"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου