Oι Ερυθρές ήταν πόλη των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας στην χερσόνησο της Ερυθραίας. Σύμφωνα με τον Παυσανία χτίστηκε αρχικά από Κρήτες με αρχηγό τον Έρυθρο, γιο του Ραδάμανθυ ( που κατά την μυθολογία ήταν ήρωας της Κρήτης , ένας από τους γιούς του Δία και της Ευρώπης, αδελφός του Μίνωα και του Σαρπηδώνα ). Οι Κρήτες εκδιώχθηκαν στην συνέχεια από τους Ίωνες που μετανάστευσαν στην περιοχή τον 11ο αιώνα π.Χ. περίοδο του πρώτου Ελληνικού αποικισμού. Σύμφωνα με τον Στράβωνα αρχηγός των Ιώνων ήταν ο Κνώπος, νόθος γιος του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κόρδου. Ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις της Ιωνίας που συμμετείχαν στο Κοινό των Ιώνων.
Πάνω στα ερείπια των Ερυθρών χτίστηκε το χωριό Λυθρί που το όνομά του είναι παραφθορά του αρχαίου. Ερυθραί Ερυθρί Ρυθρί Λυθρί. Οι τούρκοι σήμερα το αποκαλούν Ιλντιρί, παραφθορά του Λυθρί μιά και δεν υπάρχει στη γλώσσα τους το θ

Μετά τον 12ο αιώνα οι έλληνες της Μ. Ασίας άρχισαν να αραιώνουν λόγω των μαζικών εξισλαμισμών. Τον 18 ο – 19 ο αιώνα ενισχύθηκαν οι ελληνικοί πληθυσμοί με μεταναστεύσεις από τον ελλαδικό χώρο. Στην περιοχή του Λυθριού εγκαταστάθηκαν Κρητικοί, Χιώτες και άλλοι. Πολλά ονόματα Λυθριανών είναι Κρητικά και άλλα δείχνουν καταγωγή από την Εύβοια. Η προφορά τους θύμιζε τα Χιώτικα αλλά και ο μπάλος που ήταν ο κύριος χορός του χωριού δείχνει και νησιώτικες καταβολές .

Το 1914 έχουμε εγκατάσταση Μουσουλμάνων στα παράλια ανάμεσά τους και των Τουρκοκρητικών. Αυτοί οι πληθυσμοί υποκινούνταν από την Τουρκική κυβέρνηση κατά των ελλήνων. Η επικείμενη είσοδος της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν πρόσχημα για να εκδιώξει τους Έλληνες τον Μάιο του 1914 με την καθοδήγηση των συμμάχων τους Γερμανών ώστε να εκκενωθεί η περιοχή απέναντι από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για στρατιωτικούς λόγους. Άρχισε μια ανθελληνική εκστρατεία του τύπου, καταπίεση και εξαναγκασμός των Ελλήνων για δήθεν «εκούσια» μετανάστευση, λεηλασίες, δολοφονίες. Μετατοπίσεις πληθυσμών έγιναν και από τις ακτές στο εσωτερικό της Μ. Ασίας. Μια μορφή καταπίεσης ήταν τα Αμελέ ταμπουρού(τάγματα εργασίας) για άνδρες άνω των 45 ετών όπου πολλοί πέθαναν από πείνα, κακουχίες, αρρώστιες. Είχαμε κύμα φυγής προς την Ελλάδα(πρώτος διωγμός). Τότε ο παππούς Ιωάννης γιός του ιερέα του Λυθριού Κωσταντίνου Στριμπούλη εξαδέλφου του Ανδρέα Συγγρού και η γιαγιά Ουρανία με τα παιδιά τους κατέφυγαν στον Πειραιά στα Μανιάτικα. Στο διωγμό γεννήθηκε η μητέρα μου Αγγελική. Κάποιες αδελφές της γιαγιάς πήγαν τότε στην Κρήτη και αδέλφια του παππού στο Κιάτο Κορινθίας.

Τα 1919 γίνεται η απόβαση του Ελληνικού στρατού και επιστρέφουν οι εκτοπισμένοι. Η οικογένεια μας επιστρέφει στο Λυθρί που το βρίσκει ρημαγμένο(σπίτια χωρίς πόρτες και ταβάνια, κτήματα που είχαν ρημάξει) και ξεκινά τη ζωή από την αρχή. Οι Λυθριανοί στρατεύτηκαν και υπηρέτησαν μέχρι την κατάρρευση του μετώπου στον ελληνικό στρατό. Ανάμεσα τους και οι θείοι Αντώνης Στριμπούλης και Αντώνης Νικάκης. Το 1922 με την κατάρρευση του μετώπου η οικογένεια περνά απέναντι στην Χίο και μετά περιπέτειες καταλήγει στην επαρχία Σητείας. Φυγή με φόντο τις φλόγες του πολέμου την τραγωδία του ξεριζωμού και ένα μυθιστορηματικό φλογερό ειδύλλιο ανάμεσα στην μεγαλύτερη αδελφή της οικογένειας και ένα κρητικό βαθμοφόρο της ελληνικής χωροφυλακής. Άλλοι χάθηκαν άλλοι σκόρπισαν σαν τα πουλιά και κατέληξαν αλλού. Ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων του Λυθριού ήρθαν στην Αττική και δημιούργησαν μαζί με άλλους πρόσφυγες από την χερσόνησο της Ερυθραίας την Νέα Ερυθραία. Εδώ τα τελευταία χρόνια ξαναέχτισαν τον ναό της Αγίας Ματρώνας.

Αυτό το μπλόγκ είναι ένας φόρος τιμής στους Προγόνους που έζησαν στις Ερυθρές στη συνέχεια Λυθρί και τα κόκαλά τους είναι σκορπισμένα σε αυτήν την ιερή γη και στη μνήμη αυτών που έζησαν την τραγωδία του ξεριζωμού όπως η γλυκεία μου μάνα




Erythrai was built on the west side of the peninsula of Erythraea near the westernmost point of Asia Minor. According to Pausanias, the city was originally built by Cretans, led by Erythros son of Radamanthys (who according to mythology, was a hero of Crete, one of the sons of Zeus and Europa, brother of Minos and Sarpidon). In the years ahead in the 11th century BC, during the period of the first Greek colonization immigrated Ionians established here . According to Strabo leader of the Ionians was Knopos, illegitimate son of the legendary king of Athens Kordos

The city was one of the twelve cities of Ionia, who participated in the Common of Ionians
Upon the ruins of Erythrai was built the village of Lithri whose name is a corruption of the ancient

After the 12th century, the Greeks of Asia Minor began to thin due to massive islamization. In 18th - 19th century the Greek populations were strengthened with migrations from other parts of Greek peninsula and islands.

In 1914 were installed in the shores of Asia Minor muslims from Balkans. These people were motivated by the Turkish government against the Greeks. The imminent entry of Turkey in the First World War was a pretext to expel the Greeks in May 1914 under the guidance of the allies of Turks the Germans in order to evacuate the area near the eastern Aegean islands for military purposes. An anti-Greek campaign started in the turkish press, they increased the oppression and they forced the Greeks supposedly “voluntary” to migrate in a orgy of looting and murders. Shifts in population were from the coast to the interior of Asia Minor. One form of oppression was Amele Taburu (work orders) for men over 45 years where many died of hunger, suffering, sickness. It was in those “work orders” where hundred of thousand Greeks and 1,5 million Armenians were lost. We hade a wave of flight to Greece (first persecution). Then my grandfather and grandmother with their children fled to Piraeus . During the persecution was born my mother. Some sisters of grandmother then went to Crete and brothers of grandfather to Kiato Corinth.

In 1919 we have the landing of the Greek army for the liberation of Asia Minor and with it returned the displaced. Our family came back in Lithri finding it ravaged (houses without doors and ceilings, ravaged farms, looted churches) and starts their life again. Men of Lithri as of other parts of Asia Minor joined and served until the collapse of the front in the Greek army. Between them two uncles. In 1922 after many errors in Greek strategy and because of the betrayal of our former allies the Anglo-Franks who abandoned us when Kemal gave them what they wanted (Petrols in Mosule etc.) , the front was collapsed .

Avoiding the persecutions greek populations run to the near islands in order to be saved and from there ware landed on the main Greece. With them my family passed first through the island of Chios and finally ended after many adventures in Crete in the province of Sitia. An adventure having as a background the flames of war, the tragedy of uprooting and a fiery fictional romance between the older sister of the family and a Cretan rank of Greek gendarmerie. Others were lost others scattered like birds and led elsewhere. A large number of Lithrians were landed in Attica and established with other refugees from the peninsula of Erythraea, in an area near Athens giving to the new settlement the name New Erythrea. There resently they built the church of St. Matrona.

In Lithri called Ildiri after 1922 were established Balkanians ancestors of Christians convertors to Islam. The churches were demolished under an organized plan by turkish government to destroy the Greek presence, and now are remaining only some ruins.

This blog is a tribute to my Ancestors who lived in Erythrai- Lithri whose bones are now scattered in this holy land, and in memory of those who suffered the tragedy of uprooting as my sweet mother.



Ερυθρές –Λυθρί
Μετάφραση από το άρθρο: In Search of Roots: The Lost Hellenic Communities of Tsesme Province, της Κατερίνας Τσούνη στην εφημερίδα της ομογένειας της Αμερικής Greek News 19 Ιανουαρίου 2009 :
Ήταν γνωστό σαν Λυθρί στους βυζαντινούς χρόνους και ήταν ένα μικρό χωριό. Έχει βυζαντινά και ελληνικά ερείπια. Η ελληνική ιστορία του χωριού φαίνεται να έχει τελειώσει τον 13ο αιώνα, όταν η επισκοπή των Ερυθρών μεταφέρθηκε στον Τσεσμέ. Από τον 17ο αιώνα, το χωριό επανιδρύθηκε. Στα 1900, υπήρχαν 1535 άτομα. Το 1921, ένα χρόνο πριν από τη μικρασιατική καταστροφή, οι κάτοικοι του χωριού αριθμούσαν 1800 άτομα. Η εθνοτική σύνθεση ήταν Έλληνας Ερυθραίοι μετανάστες από τη Χίο και την Κρήτη. Ο ναός τους του Αγίου Χαραλάμπου είναι υψηλά σε ένα λόφο δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο των Ερυθρών. Η εκκλησία της Αγίας Ματρώνας του 17ου αιώνα είναι σε μια κοντινή κορυφή. Κατά τον Στεφανίδη «Λειτουργούσαν στην πόλη ένα σχολείο αρρένων των 60 μαθητών και ένα σχολείο θηλέων σαράντα μαθητών ». Η κοινότητα των εμπόρων του Λυθριού έστειλε τους καλύτερους μαθητές τους στο εξωτερικό για τις προηγμένες σπουδές στη Μασσαλία και στην Πράγα . Οι χωρικοί ήταν πλούσιοι και είχαν τα μέσα για να στείλουν τη νεολαία τους στο εξωτερικό για σπουδές.
Είχαν πολλά ξωκλήσια στα χωράφια, όπου καλλιεργούνται βαμβάκι, το σιτάρι και καπνό, λουλούδια, αμυγδαλιές και ελιές, αμπέλια είχαν επίσης κεραμικά και αλιευτικές επιχειρήσεις . Οι απόγονοί τους είναι στη Χίο, τις Οινούσσες και τη Νέα Ερυθραία Αττικής. Το σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι νησιώτες του Αιγαίου είχαν μια συνεχή κίνηση κατοίκησης και εμπορίου με τη Μικρά Ασία. Έχτισαν εκεί παροικίες και έζησαν για λόγους εργασίας. Επέστρεψαν στα νησιά τους, όταν το έργο περατώνεται.
Οι θερινές εξοχικές κατοικίες των κατοίκων της Κάτω Παναγίας ήταν στις Ερυθρές, το σημερινό Ildir

Ένας σημαντικός χώρος στο αρχαιολογικό μουσείο της Σμύρνης είναι αφιερωμένος στην αρχαία πόλη Ερυθρές. Ευρήματα από πρόσφατες ανασκαφές περιλαμβάνουν κεραμική, μικρές προσφορές σε χαλκό και ελεφαντόδοντο από το 670 - 545 π.Χ. Τα αγάλματα από ελεφαντόδοντο είναι Κρητικού και Ροδιακού στυλ. Ένα γλυπτό κόρης βρέθηκε. Είναι ένα από τα πρώτα παραδείγματα ενός μεγάλου μαρμάρινου γλυπτού από τους αρχαίους χρόνους. Ο Παυσανίας είπε ότι οι Ερυθρές χτίστηκαν από Κρητικούς και κατοικήθηκαν από Λύκιους, Κάρες και Παμφύλιους. Η πόλη καταστράφηκε από τους Πέρσες, μετά τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Διοικήθηκε από τον 9ο αιώνα π.Χ. από την Αθήνα. Γκράφιτι σε μια κούπα είναι από τον 6ο αιώνα π.Χ. και δείχνουν ότι οι προσφορές ανήκαν στο Ναό της Αθηνάς Πολιάδος . Οι μικρές μπρούντζινες φιγούρες λιονταριών είναι από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.. Μοιάζουν με το μεγάλο άγαλμα του λιονταριού από το Bayindir που βρίσκεται στο Μουσείο της Σμύρνης. Τα μικρά ευρήματα είναι τα πρώτα Ιωνικά δείγματα τύπου λιονταριού, που χρησίμευσαν ως μοντέλα για τους Ετρούσκους καλλιτέχνες (πρώιμους Ιταλούς). Τα τεχνουργήματα είναι από μια τομή στην κορυφή της Ακρόπολης των Ερυθρών .

Ο Ηρόδοτος αναφέρει στην Ιστορία του, ότι "ο Ναός της Αθηνάς Πολιάδος στις Ερυθρές ήταν γνωστος στον αρχαίο κόσμο για τις περίφημες ιέρειες γνωστές σαν η Σίβυλλα." Σύμφωνα με την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία, ήταν γυναίκες με την δωρεά των προφητικών δυνάμεων εκ μέρους του θεού Απόλλωνα. Η Ερυθραία Σίβυλλα ζωγραφίστηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο από το 1508 - 12 σε μια τοιχογραφία από το παρεκκλήσι Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό. Η πιο διάσημες Σίβυλλες ήταν αυτές των Ερυθρών και της Κύμης …….. κοντά στη Νάπολη της Ιταλίας. Η Ερυθραία Σίβυλλα πούλησε τα Σιβυλλικά βιβλία στον Ταρκίνιο τον τελευταίο βασιλιά της Ρώμης, τα οποία στεγάστηκαν στο ναό του Δία στο λόφο του Καπιτωλίου στην Ρώμη.

Erythrae –Lithri
From the article : “The lost Hellenic Communities of Tsesme province” by Catherine Tsounis in the Greek-American weekly newspaper Greek-News. January 19, 2009:

It was known as Lithri in Byzantine times and was a small village. It has Byzantine and Greek ruins. The Greek history of the village appeared finished in the 13th century, when the diocese of Erythrae was transferred to Tseme. From the 17th century, the village was reestablished. In the 1900ʼs, there were 1535 persons. In 1921, one year before the Asia Minor catastrophe, the villagers numbered 1800 persons. The ethnic composition was Greek Erythraean, immigrants from Chios and Crete. Their church of Saint Haralambos is high on a hill next to the archaeological site of Erythrae. The 17th century church of Agia Matrona is on a nearby peak. “A boyʼs school of 60 students and girlʼs school of forty students operated in the town,” said Stefanides. The merchant community of Lithri sent their best students overseas for advanced studies in Marseilles and Prague. The villagers were wealthy and had the means to send their youth overseas for study. They had many country chapels in the farm fields, where they cultivated cotton, wheat and tobacco, flowers, almond and olive trees, grape vineyards, ceramics and fishing industries. Their descendants are in Chios, Oinousses and Nea Erythrae in Attica. The point that must be stressed is that the Aegean islanders had a constant movement of habitation and trade with Asia Minor. They built colonies and lived there for work purposes. They returned to their islands when their work terminated.
In Erythrea were the summer home residences of people of the village Kato Panagia todays Tsiflik

A significant space is dedicated from the ancient city of Erythrae in the Izmir archaeological Museum. Findings from recent excavations include pottery, small offerings in bronze and ivory from 670-545 B.C. The ivory statues are of Cretan and Rhodian style. A Korean sculpture was found. It is one of the first examples of a large marble sculpture from Ancient times. Pausanias said Erythrae was built by Cretans and inhabited by Lycians, Carians and Pamphylians. The city was destroyed by the Persians after the mid 6th century B.C. It was ruled from 9th century B.C. by Athens. Graffiti on a bowl is from 6th century B.C. indicate the offerings belonged to the Temple of Athena Polis. The small lion figurines in bronze are from the first half of 6th century B.C. They resemble the large Lion statue from Bayindir that is in the Stoneworks Museum of Izmir. The small findings are the earliest Ionian examples of a lion type, that served as models for Etruscan artists (early Italians). The artifacts are from a trench on top of the Erythrae Acropolis.

Herodotus states in his History that “the Temple of Athena Polias at Erythrae was famous in the ancient world for their famous priestesses known as the Sibyl.” According to Greek and Roman mythology, they were women bestowed with prophetic powers by the God Apollo. The Erythaean Sibyl was painted by Michaelangelo from 1508-12 in a fresco from the Sistine chapel, Vatican. The famous Sibyls were the Erythraean and the Cumaean Sibyl who presided over the Apollonian oracle at Cumae, a Greek colony located near Naples, Italy. The Erythraean Sibyl sold the Sibylline books to Tarquin, the last King of Rome, that were housed in the Temple of Jupiter on Capitoline Hill in Rome.





Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2022

Κι απέ, ηφύγαμε σαν τσοι λωλοί, κι ηπήραμε τσοι δρόμοι. Λυθριανοί πρόσφυγες στην Κρήτη. Κυριακούλα Μπουγκά. And then we left like crazy and ran into the streets. Lythrian refugees In Crete. Kyriakoula Bouga

Ανάμεσα στους πρόσφυγες από το Λυθρί που κατέληξαν  μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στην Κρήτη ήταν και η Μαλαματώ (Μάλαμα) Μπουγκά (αδερφή της γιαγιάς μου Ουρανίας Στριμπούλη), με τα παιδιά της Δημήτριο, Φιλιώ και Στέφανο. Πήγαν το 23 στο χωριό Καρδουλιανός στο Καστέλι Ηρακλείου. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στην Κάτω Βάθεια εκτός του Δημήτρη που έζησε στον Καρδουλιανό.


Μαζί ήρθε και εγκαταστάθηκε στον Καρδουλιανό και  ο γιός της  Μπουγκάς Κωστής με τη σύζυγό του Κυριακή (Κυριακούλα) το γένος Μακραντώνη που και αυτή καταγόταν από το Λυθρί. Ήρθαν σε ηλικία 38 χρονών ο Κωστής και 27 η Κυριακή, μαζί τους τα παιδιά τους  Ειρήνη 7 ετών και Ιωάννης (ο Γιάννης του Μπουγκα) 3 ετών.  

Τις συγκλονιστικές στιγμές του ξεριζωμού αφηγούνταν στα εγγόνια της με τη χαρακτηριστική διάλεκτο του Λυθριού η Κυριακούλα Μπουγκά. Μια από αυτές τις αφηγήσεις κατέγραψε ο εγγονός της Κωστής Μπιτζαράκης (ανάρτηση στο facebook: Σύλλογος Μικρασιατών και φίλων Καρδουλιανοϋ):

….κι εκείνο το βράδυ η γιαγιά Κυριακούλα άρχισε να μας αφηγείται, ενώ τα μάτια της δεν σταμάτησαν να τρέχουν δάκρυα, για εκείνες τις τελευταίες στιγμές του ξεριζωμού.

 Κόντευαν οι Τούρκοι να φθάσουν στο Λυθρί παιδιά μου. «Πού να προλάβομε! Αφήκαμε πίσω μας ούλο το βιός μας.  Έναν μπόγο ίσα-ίσα ηπήραμε με τα χρειαζούμενα και την εικόνα τση Παναγιάς, και στο ζωνάρι του ο παππούς σας ήχωσε λίγους παράδες που είχαμε στο σπίτι…

Κι απέ, ηφύγαμε σαν τσοι λωλοί, κι ηπήραμε τσοι δρόμοι να γλυτώσομε, να σωθούμε αφ’ τη σφαή! Αφ’ το χέρι ηκρατούσα εγώ τη θειά σας την Ερήνη, ο παππούς στον ώμο του τον μπάρμπα σας το Γιάννη κι ηβάσταε και τον μπόγο στα χέρια του. Μαζί μας κι η συχωρεμένη η μάνα μου, η Μαριγώ.

Άλλοι με κάρα, άλλοι με τα ζα κι άλλοι με τα ποδάρια, ητρέχαμε για να προλάβομε να φτάσομε στο λιμάνι, με την ορπίδα να μπούμενε σε κανένα παπόρι και να περάσομε απέναντι στα νησιά, να σωθούμε από τη λύσσα και τη μανία των Τουρκώ.

Ο κόσμος αλογάριαστος, σαν τση θάλασσας τον άμμο! Μελεούνια κόσμος και ντουνιάς, που ήκλαιε κι ητσίριζε κι ηβόγκαε σαν το πληγωμένο ζο!

Οι αφορεσμένοι οι Τούρκοι, μάς ηφτάξανε στο δρόμο κι ήπεσαν απάνω μας σαν τσοι λυσσιασμένοι σκύλοι! Τότες ηκάμανε λογιώ λογιώ εγκλήματα.

Ηχτυπούσανε τσοι άντροι και τσοι γυρεύανε παράδες. Μαχαίρι ήπεφτε όσοι δεν τσοι δώνανε. Κι από τσι γυναίκες ηγυρεύανε μαλαματικά, ό,τι χρυσό ηφορούσανε ή που το ΄χανε κρυμμένο. Αρπούσαν τσι αγγελοκαμωμένες κοπέλες και τις εντροπιάζαν μπροστά στα μάθια των εδικών ντων, οι αντίχριστοι!

Φόβος και τρόμος μάς ήπιασε ούλους! Οι καβαλαραίοι τως μονάχα που μας ητρόμαζαν, μα κείνοι οι τσέτες ηκάμανε τσοι σκοτωμοί και ούλα τα εγκλήματα. Μα καλύτερα να μη σας τα πω, έτσιδας όπως τα ‘δανε τα μάθια μου, μη λάχει κι απομαυρίσει η ψυχούλα σας…

Με τα πολλά, ηφτάξαμε στο λιμάνι, μα από τον κόσμο δεν ήβρισκες μήτε τη γη για να πατήσεις! Ο ένας απάνω στον άλλονε, σαν τσι σαρδέλες στο κουτί, να σπρώχνουνται και να τσαλοπατιούνται, για να ‘ναι μπροστά-μπροστά, σαν θα ‘ρτει το καράβι, μαθές, να μπούνε να γλυτώσουνε αφ’ του Τούρκου το μαχαίρι!

Κι εκειδά κει, απάνω στο χαμό και το λωλαμό, φεύγει αφ’ τα χέρια μου η θειά η Ερήνη και μου πέφτει μέσ’ στη θάλασσα! Χίλια χρόνια ηνόμιζα πως ηπεράσανε, ώσαμε να βουτήξει ένας Χριστιανός -ο Θεός να ντον έχει γερό, άμα ζει!- και να μου την- ε σώσει.

Με τα πολλά και με χίλια σπρωξίδια, ηκαταφέραμε να μπούμε σ’ ένα ελληνικό παπόρι, που μας ήβγαλε στη Χιό. Μελεούνια κι εκεί πέρα οι πατριώτες! Μέσ’ στσοι δρόμοι, με τα μπογαλάκια ντως καταής σαν τσοι ατσίγγανοι!

Για φανταστείτε κομμάτι, αφ’ τη μια στιγμή στην άλληνε, ηχάσαμε την πατρίδα μας, τον τόπο μας, τσοι δικοί μας αθρώποι, το βιός και το έχει μας! Ηγενήκαμε, μαθές, πρόσφυγοι… φουκαράδες, που δεν έχουνε στον ήλιο μοίρα!

Μα μέσα σε ‘κείνονε τον ατέλειωτο πόνο μας, ηκάμαμε και τον σταυρό μας που ήμασταν ζωντανοί κι είχαμε και τα παιδάκια μας! Ήμασταν οι τυχεροί εμείς, μπροστά σε τόσους και τόσους πατριώτες μας που ξεκληριστήκανε κι ησπείρανε με τα κοκκαλάκια ντως ούλη τη Μικρασία!

Εξακόσες χιλιάδες ήγραψε η Ιστορία πως ήταν οι σκοτωμένοι αφ’ τη μανία των Τουρκώ!

Σας ημαύρισα την καρδιά απόψε με ούλα τούτα που σας ανεστόρησα, μα το ‘θελα γιατί πρέπει πάντοτες να ξέρετε, ποια είναι και τι ητράβηξε κείνη η όμορφη πατρίδα μου, η πατρίδα του παππού σας, τω συγγενώ και των χωριανώνε μας.»

Είναι χρέος σας να μην αλησμονήσετε την Μικρασία μας.

Είναι ανάγκη και για τα σας και για ούλες τσι αποδέλοιπες γενιές να συνεχιστεί η μικρασιάτικη παράδοση, να κρατήσετε ούλα τα συνήθεια και τ αντέτια μας και να φυλάξετε σα μια κλερονομιά πολλάκριβη και ούλα εκείνα που μιλούν για την ιστορία της Πατρίδας και που μας κάνουνε περήφανους για την ρίζα και την φύτρα μας.

Ήπέρασε η ώρα.. άντε να κοιμηθείτε δα και μιαν άλλη φορά θε’ να σας πω -και μη θαρρείτε πως είναι λίγα, πόσα ητραβήξαμε αφ’ την στιγμή που ηπατήσαμε το ποδάρι μας στη νέα πατρίδα, ίσαμε να ρθούμε εδωνά στο Καρδουλιανό και να ξανασιάξομε τη ζωή μας αφ’ την αρχή.

Κοντεύει πια αιώνας από τότε που χάθηκε η αγαπημένη πατρίδα της κάθε γιαγιάς Κυριακούλας η δοξασμένη Μικρασία. Έφυγαν ένας ένας με το πέρασμα του χρόνου οι δικοί μας άνθρωποι που κυνηγημένοι και ξεριζωμένοι εγκαταστάθηκαν στο χωριό μας, εδώ στον Καρδουλιανό

Και μείναμε εμείς, δεύτερη, τρίτη και τέταρτη γενιά, ν’ αναλογιζόμαστε την ειρηνική και όμορφη ζωή τους σε κείνα τα άγια μέρη, αλλά και τον πόνο του ξεριζωμού τους, που έγινε και δικός μας πόνος μέσα από τις διηγήσεις των.

Απέναντι σ’ αυτήν την πατρίδα, έχουμε χρέος, ως σύλλογος και ως άνθρωποι, να την κρατήσουμε πάντα ζωντανή στη μνήμη και να μεταλαμπαδεύσουμε την αγάπη και το ενδιαφέρον μας για κείνη, στις επόμενες γενιές.

Γιατί, καθώς λένε, όσο ζει στη μνήμη μας η Πατρίδα δεν είναι χαμένη. Οι πατρίδες χάνονται, όταν τις λησμονούμε.

Η 14η Σεπτεμβρίου έχει ορισθεί ως Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και Ανατολικής Θράκης με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων, που πάρθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1998.

Έτσι, το Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου ως Σύλλογος τιμήσαμε και μνημονεύσαμε όλους εκείνους τους νεκρούς, εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες που ήταν τα αθώα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής .

Τιμήσαμε και μνημονεύσαμε και τους 63 προγόνους μας που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στον Καρδουλιανό.

Στην μνήμη όλων αυτών είναι αφιερωμένο και το 3ο τεύχος της περιοδικής έκδοσης του συλλόγου μας ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΡΔΟΥΛΙΑΝΟΥ ΕΓΚΩΜΙΟΝ.

 Παρατηρήσεις πάνω στη διάλεκτο.

Στον αόριστο γίνεται μετατροπή του α σε η όπως στα κρητικά αν και αρκετές από τις λέξεις δεν έχουν σχέση με τα κρητικά (πχ. ηβόγκαε, ηνόμιζα κλπ). Έχουμε λοιπόν τα:  ηβάσταε, ήβρισκες, ηβόγκαε, ηγενίκαμε, ήγραψε, ηγυρεύανε, ηκάμαμε-νε, ηκαταφέραμε, ήκλαιε, ημαύρισα, ηνόμιζα, ηπατήσαμε, ήπεσαν, ηπέρασε-ανε, ηπήραμε, ησπείρανε, ητράβηξα-αμε, ητρέχαμε, ητρόμαζαν, ητσίριζε, ηφορούσανε, ηφτάξαμε-νε, ηφύγαμε, ηχάσαμε, ηχτυπούσανε, ήχωσε

 Καταλήξεις όπως στα κρητικά πχ,  Μπούμενε: μπούμε

Γενικές. Πληθ. όπως στα κρητικά: τω συγγενώ, των τουρκώ, τω χωριανώνε

Ονόματα σε άλλο άρθρο από αυτό της κοινής (όπως στα κρητικά) π.χ ο άμμος αντί η άμμος

Το τση τσοι. Όπως τα νησιώτικα (κρητικά, κυκλαδίτικα κλπ): τση Παναγίας 

Πλην όμως σύνταξη τους όπως τα κυκλαδίτικα δηλ. το ουσιαστικό όχι στην αιτιατική αλλά στην ονομαστική: Σαν τσοι λωλοί (αντί λωλούς), ηπήραμα τσοι δρόμοι (αντί δρόμους),  σαν τσοι λυσσιασμένοι σκύλοι  (αντί λυσσασμένους σκύλους), Τσοι άντροι (αντί άντρες), ηκάμανε τσοι σκοτωμοί (αντί σκοτωμούς),  μέσ’ στσοι δρόμοι  (αντί δρόμους),  σαν τσοι ατσίγγανοι (αντί ατσιγγάνους),  τσοι δικοί μας αθρώποι (αντί δικούς μας ανθρώπους)

Λεξιλόγιο

Αγγελοκαμωμένες κοπέλες: όμορφες σαν άγγελοι  κοπέλες

Άλληνε- Άλλονε, Άλλη-άλλο 

Αλογάριστος: Αναρίθμητος

Άμμο (τον). Ο άμμος όπως στην Κρήτη

Ανεστόρησα. Ανιστόρησα

Άντροι (οι): Άντρες 

Απέ: Μετά

Απομαυρίσει. Μαυρίσει τελείως

Ατσιγγάνοι. Τσιγγάνοι (όπως στα κρητικά)

Αφ’: Από

Δώνανε: Δίνανε

Εδωνά. Εδώ

Εκείδα κει. Εκεί

Εντρόπιαζαν: Ασελγούσαν πάνω τους 

Ηβόγκαε: βογκούσε

Ερήνη: Ειρήνη

Ετσιδάς. Έτσι

Έχει (το). Το βιός

Ζό-ζα: ζώο-α

Θα’ρτει: θα ΄ρθει

Καβαλαραίοι. Έφιπποι

Καταής, Κατάχαμα

Κείνονέ: εκείνο

Κλερονομιά. Κληρονομιά

Λωλαμός. Τρέλα

Λωλοί: Παλαβωμένοι

Μαλαματικά: Χρυσαφικά

Μάθι. Μάτια. Αυτή η λέξη δεν γνωρίζω αν είναι επιρροή από τα ηρακλειώτικα και όχι λυθριανό

Μελεούνια. Μιλιούνια

Μικρασία. Μικρά Ασία

Ξανασιάξομε. Ξαναφτιάξουμε.

Ορπίδα: Ελπίδα (όπως στα κρητικά)

Ούλους-η -α  Όλους-η-α (όπως στα κρητικά 0 

Πάντοτες. Πάντοτε

Παπόρι: βαπόρι

Πολλάκριβη. Πολύτιμη   

Πρόσφυγοι.  Πρόσφυγες                                                                                                                                          

Ώσαμε. Μέχρι  (όπως στα κρητικά)

Among the refugees from Lythri who ended up after the Asia Minor’s  catastrophe in Crete was Malamato (Malama) Bouga (sister of my grandmother Ourania Strimbouli),with her children Dimitrios, Filio and Stefanos. They went during 1923 to the village of Kardoulianos in Kastelli of Heraklion. Later they were  settled in Kato Vathia except for Dimitris who lived in Kardoulianos.

From Lythri came and was settled In Kardoulianos too, her son Kostis Bougas with his wife Kyriaki (Kyriakoula) Makrantoni. Kostis came at the age of 38 Kyriaki at the age of 27 their daughter  Irini at the age of 7  and their son  Ioannis (Giannis of Bouga) of 3.

Kyriakoula Bouga narrated the shocking moments of the uprooting to her grandchildren in the characteristic dialect of Lythri. One of these stories was recorded by her grandson Kostis Bitzarakis (post on facebook: Association of Asia Minor refuges and their  friends of Kardoulianos):

….. and that night our grandmother Kyriakoula began to tell us, while her eyes did not stop running with tears, for those last moments of uprooting.  The Turks were about to reach Lythri, my children. " we could not catch up and so we left our whole life behind us.

We just got a pack with what we needed and the icon  of the Virgin Mary, and your grandfather  hid in his belt a few money that we had at home… and  then  we left home like crazy and run in order to escape, to be saved from slaughter! I was holding your aunt Irene by the hand, your grandfather carried on his shoulder your uncle Giannis and he was holding the pack  in his hands. With us was my mother, Marigo.

Some with carts, others with animals and others on foot, ran to get to the port, hoping to get on any steamer and cross the islands, to be saved from the rage and fury of the Turks.

Countless people like the sand of the sea! Millions of people who were crying and screaming  and groaning like the wounded animal!  The devout Turks reached us on the road and fell on us like raging dogs. Then they committed many crimes. They beat the men and demanded money from them. They stabbed those who did not give them money. And from the women they looked for jewelry, whatever gold they wore or which they had hidden. The beautiful girls were kidnapped and shamed in front of their relatives’ eyes!                                                                                                                                              

Fear and terror seized us all! Their cavalrymen only scared us, but those tsetes (guerillas) committed the murders and all the crimes. But better not to tell you, what my eyes saw, I will not let your soul to be completely blackened…                                                                                                                                                 

Finally and with a lot of pushing we arrived at the port, but it was so crowded that you could not find the land to step on! One on top of the other, like the sardines in the box, to be pushed and trampled, to reach the quay when the ship will arrive  in order to be saved from the Turkish sword!

And there, on the doom and in madness, your aunt Irene leaved my hands and was fallen into the sea! A thousand years I thought passed, until a Christian dived - God bless him, if he lives! - and saved her.                                                                                                                                                                    

After a lot of trouble and pushing, we managed to get on a Greek ship, which took us to the island of Chios. There too were thousands of our compatriots in the streets, with their little packs  seating on the ground like the gypsies!                                                                                                                                                        In a moment we lost everything, our homeland, our place, our relatives, our properties and we became  refugees… poor people  who have no fate under the sun!                                                                                                 

But being in that endless pain, we made our sign of the cross that we were alive and had our children! We were the lucky ones, in front of so many of our patriots who were torn apart and sowed with their bones all over Asia Minor!

Six hundred thousand were written in history as those who were killed by the rage of the Turks!  "I blackened your heart tonight with all those stories I mentioned to you, but I wanted it because you should always know which was and what suffered this beautiful homeland, the homeland of your grandfather, relatives and  villagers."  It is your duty not to forget our Asia Minor.

It is a duty for you and for all the future generations to continue the tradition of Asia Minor, to keep all our customs and traditions and to preserve it as a very precious heritage and all those that tells us about the history of the Homeland  that makes us proud for our roots and sprout.

The time has passed ..  go and sleep and once again I will tell you - and do not think that those are few, how much we suffered from the moment we set foot in our new homeland, until to come here to Kardoulianos and rebuild our life from the beginning.

It is almost a century since the glorious homeland of every grandmother as Kyriakoula was lost. One by one, over time, our own people left, who were chased and uprooted and settled in our village, here in Kardoulianos.

And we, the second, third and fourth generation, are left to reflect on their peaceful and beautiful life in those holy places, but also on the pain of their uprooting, which became our own pain through their stories.


Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)