Η αποστολή βρέθηκε το καλοκαίρι στην Μ. Ασία και έμεινε όχι περισσότερο από ένα χρόνο, κάνοντας έδρα της τη Σμύρνη
Ταξίδια. Μικρά Ασία και Ελλάδα .Κεφάλαιο 25 σελ. 110-14. Μετάφραση μου από το αγγλικό κείμενο.
Όπως περιγράφει ο Τσάντλερ το ταξίδι του στις Ερυθρές :
«Από τη Σμύρνη προσλάβαμε ένα γενίτσαρο σαν συνοδό με σκοπό να πάμε στις Ερυθρές που τώρα παραφθαρμένα ονομάζονται Ριτραί που εκτιμάται πως είναι σε απόσταση γύρω στις οκτώ ώρες».
Πήγαν μέσα από τις κακοτράχαλες ράχες του βουνού Μίμας.:
«Μέσα σε δύο ώρες φτάσαμε σε μια κοιλάδα που αρδεύεται καλά και έχει άφθονες μυρτιές και αειθαλή δέντρα. Εδώ παρατηρήσαμε κάποια κομμάτια του αρχαίου τείχους, το οποίο είχε ανεγερθεί κατά μήκος της και αφού περάσαμε τα ερείπια ενός τζαμιού, το οποίο έχει μια επιτύμβια επιγραφή στερεωμένη πάνω από την πόρτα, ένα άνοιγμα μας έδωσε μια άποψη του χώρου των Ερυθρών, της θάλασσας, αλλά και του νησιού της Χίου».
Έφτασαν στο ερειπωμένο τείχος στις οκτώ και στις Ερυθρές στις εννέα δηλαδή από εκεί οι Ερυθρές ήταν απόσταση μιας ώρας
«Μπήκαμε σε ένα χάσμα στα ερείπια του τείχους της πόλης, όπου υποθέσαμε πως υπήρχε μια πύλη και μη βρίσκοντας καμία σκιά, στήσαμε τη σκηνή μας σε ένα καταπράσινο σημείο, τεντώνοντας την σαν μια μεγάλη ομπρέλα για να μας προστατεύει από τον ήλιο, με την ακτινοβολία εξαιρετικά φωτεινή και δυνατή.
Τα τείχη των Ερυθρών είχαν ανεγερθεί σε δύο ημικυκλικά βραχώδη μέτωπα, και είχαν τετράγωνους πύργους σε τακτές αποστάσεις. Ήταν πολύ παχιά, με πέτρες συμπαγείς και τραχιές, τοιχοποιία που ονομάζεται ψευδοϊσόδομη. Στη μέση είναι ένα ρηχό, ζωντανό ρυάκι, διάφανο σαν κρύσταλλο, που στο δρόμο του προς τη θάλασσα μέσα από συστάδες από μυρτιές και θάμνους περιστρέφει ένα μοναχικό μύλο.Αυτό το ρυάκι στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αλέος και ήταν αξιοσημείωτο για τα μαλλιά που έβγαζαν στο σώμα τους αυτοί που έπιναν από αυτό (Πλίνιος Lib XXI 10).
Κοντά στις εκβολές είναι ένα κομμάτι απλού ψηφιδωτού δαπέδου. Δίπλα σε ένα κωνικό λόφο στα βόρεια είναι απομεινάρια ενός ευρύχωρου θεάτρου στην πλευρά του βουνού και μακρύτερα, δίπλα στη θάλασσα, τρία βάθρα από λευκό μάρμαρο. Πέρα από αυτά είναι ένα παλιό τετράγωνο φρούριο που στέκεται πάνω σε ένα χαμηλό σημείο, και δίπλα σε αυτό και λίγο πιο μέσα, μια λειψή επιτύμβια επιγραφή.
Ψάξαμε μάταια για ένα ιερό του Ηρακλή, το οποίο έχει αναφερθεί ως μια από τις υψηλότερες αρχαιότητες, και ομοιάζον με τους ναούς της Αιγύπτου. Ο θεός αναπαριστάνονταν σε μια σχεδία, πάνω στην οποία όπως διηγούνταν έφτασε στις Ερυθρές από τη Φοινίκη (Παυσανίας σ. 210)
Πριν από το λιμάνι των Ερυθρών είναι τέσσερα νησάκια, που μια φορά ονομαζόταν Ίπποι και πέρα από αυτά είναι τα νησιά Spalmadore (Οινούσσες), δια μέσω των οποίων πλεύσαμε στο θυελλώδες πέρασμα μας από τη Χίο στα Καράμπουρνα. Ένα ακρωτήρι του βουνού Μίμας πέρα από τις Ερυθρές, ονομάστηκε Κορύνα και ένα κοντά στη μέση του δρόμου, πλέοντας προς τη Χίο ονομάστηκε Ήρα Μεσάτη. Η ακτή σχηματίζει πολλούς κόλπους.
Οι Ερυθρές ερημώθηκαν για πολύ καρό και όπως οι Κλαζομενές, απογυμνώθηκαν ακόμη και από τα ερείπια τους, εκτός από ορισμένες μάζες από σκληρό αρραγές συνδετικό υλικό, λίγες κρύπτες τάφων, ένα κομμάτι ενεπίγραφου επιστύλιου, μια σπασμένο στήλη ή δύο, και μια μεγάλη πέτρα, στην οποία είναι χαραγμένη μια στρογγυλή ασπίδα. Ο γυμνός βράχος έδωσε ένα φυσικό θεμέλιο για τις οικίες και τα δημόσια κτίρια και τα υλικά, όταν είχαν καταστραφεί, σωριάστηκαν έτοιμα για να μεταφερθούν στην Χίο και σε άλλα μέρη, τα οποία συνέχισαν να ακμάζουν. Μερικές λέξεις ήταν ορατές σε ένα από τα βάθρα. Όλα αυτά θα τα είχαμε καθαρίσει από τα αγριόχορτα και τα απορρίμματα, τα οποία είχαν αποκρύψει τις επιγραφές τους αλλά ο οδηγός μας δήλωσε πως δεν μπορούσαμε να περάσουμε τη νύχτα εδώ χωρίς κίνδυνο. Τα άλογα μας στέκονταν έτοιμα και δεν μας περίσσευε ο χρόνος»
Παρατηρήσεις :
Στην περιγραφή του ο Τσάντλερ λέει πως έμαθε στη Σμύρνη ότι οι Ερυθρές παραφθαρμένα ονομάζονται Ritre μάλλον Ριτραί. Λόγω του ότι και πολλούς άλλους οικισμούς τους προφέρει λάθος π.χ Chisme αντί για Τσεσμέ δεν είναι σίγουρο πως προφέρει σωστά και το όνομα του χωριού. Αν μάλιστα το άκουσε από τούρκους που δεν μπορούν να προφέρουν το θ. Ο Τσάντλερ δεν μας διαφωτίζει αν λεγόταν τότε Λυθρί . Ήταν απλό τοπωνύμιο ή υπήρχε χωριό; Δεν κάνει καμιά άμεση περιγραφή σε οικισμό ή κατοίκους. Όμως :
Λέει για ένα ρυάκι που περιστρέφει ένα μοναχικό μύλο στο δρόμο του προς τη θάλασσα. Δεν λέει για ερείπια μύλου άρα ο μύλος δούλευε και προφανώς κάποιοι τον δούλευαν και κάποιοι από κοντά άλεθαν εκεί άρα υπήρχε οικισμός όχι πολύ μακριά.
Στο τέλος λέει πως : Όλα αυτά θα τα είχαμε καθαρίσει από τα αγριόχορτα και τα απορρίμματα, τα οποία είχαν αποκρύψει τις επιγραφές τους. Άραγε επρόκειτο για νέα απορρίμματα δείγμα ανθρώπινης δραστηριότητας;
Αργότερα αναφέρει πως :
"Μας είχαν πει πως στον Τσεσμέ μια πόλη φημισμένη για την καταστροφή του Τουρκικού στόλου από τους Ρώσους, σε απόσταση πέντε ωρών από τις Ερυθρές υπήρχαν ευρύχωρα και όμορφα λουτρά κατασκευασμένα από τους Γενουάτες. Είχαμε σκοπό να τα δούμε, αλλά τώρα ενημερωθήκαμε ότι το μέρος ήταν σχεδόν εγκαταλειμμένο με την πανούκλα να έχει μεταφερθεί από τη Χίο"
Ποιοί του είπαν για τον Τσεσμέ πως είναι 5 ώρες δρόμο από τις Ερυθρές; Λογικά κάποιοι κάτοικοι στις Ερυθρές. Αυτοί ασφαλώς τον ενημέρωσαν και για την πανούκλα στον Τσεσμέ.
Το ότι οι κάτοικοι του χωριού έδωσαν αυτές τις πληροφορίες άρα το χωριό δεν ήταν ερημωμένο πιστεύει και ο Φ. Κλεάνθης (Αλάτσατα.Η χαμένη πατρίδα μου) : Ο Τσάντλερ επισκέφτηκε τις Ερυθρές το νεότερο Λυθρί όπου τον πληροφόρησαν για την ύπαρξη των λουτρών …..
Στο τέλος ο Τσάντλερ λέει : Ο οδηγός μας, μας δήλωσε πως δεν μπορούσαμε να περάσουμε τη νύχτα εδώ χωρίς κίνδυνο. Τι εννοούσε άραγε; Δεν λέει ότι έπρεπε να φύγουν γιατί υπήρχε κίνδυνος από την πανώλη άρα δεν είχε σημασία αν ήταν μέρα ή νύχτα. Έκαναν επιδρομές συμμορίες γενιτσάρων ; Γιατί άραγε έπρεπε να μην μείνουν νύχτα εκεί ; Ασφαλώς από τους έλληνες δεν κινδύνευαν. Το ότι ήταν κατοικημένο χωριό δεν τους καθησύχαζε ; Μήπως είχαν μείνει εκεί πολύ λίγοι κάτοικοι και κινδύνευαν από συμμορίες;
In 1764 the Dilettanti Society* resolved to send Mr Chandler known as an able scholar with Mr. Revett the architect and Mr. Pars a young painter to travel in Asia Minor and Greece and explore the antiquities. They came in Asia Minor during Summer, making Smyrna as they were directed, their head-quarters
*The Dilettante Society or Dilettanti is a society of noblemen and scholars which sponsors the study of ancient Greek and Roman art, and the creation of new work in the style
Travels. Asia Minor and Greece . chapter XXV p. 110-114
As Chandler writes about his trip to Erythrai:
“From Smyrna we hired a janissary, intending to go to Erythrai now corruptly called Ritre and reckoned eight hours distant”.
They came from the wild ridges of mount Mimas :
“In two hours we came to a vale well watered and stored with myrtles and evergreens. Here we observed some pieces of an ancient wall, which had been erected across it ; and, after passing the ruin of a mosque, which has a sepulchral inscription fixed over the doorway, an opening afforded us a view of the site of Erythrai, of the sea, and of the island of Scio(Chios)”.
They arrived at the ruined wall at eight and at Erythrae at nine.
“We entered at a gap in the ruins of the city wall, where we supposed a gateway to have been; and finding no shade, pitched our tent on a green spot, extending it as a wide umbrella to shelter us from the sun, the shining exceedingly bright and powerful. The walls of Erythrae were erected on two semicircular rocky brows, and had square towers at regular distances. They were very thick, the stones massive and rugged, the masonry that called pseudisodomum. In the middle is a shallow, lively stream, clear as crystal, which turns a solitary mill in its way through thickets of myrtle an bushes to the sea. This rivulet was anciently named Aleos, and was remarkable for producing hair on the bodies of those who drunk of it (Pliny Lib xxxi 10 ).
Near the mouth is a piece of ordinary mosaic pavement. By a conical hill on the north are vestiges of an ample theatre in the mountain-side; and farther on, by the sea, three pedestals of white marble. Beyond these is an old square fortress standing on a low spot, a little inland; and by it was a short sepulchral inscription.
Erythrae has been long deserted and like Clazomene, stripped even of its ruins, except some masses of hard cement, a few vaults of sepulchres, a fragment of inscribed architrave, a broken column or two, and a large stone, on which is carved a round shield. The bare rock afforded a natural foundation for the houses and public edifices; and the materials, when they were ruined, lay ready to be transported to Scio and other places, which continued to flourish. Some words were visible on one of the pedestals. We would have cleared them all from weeds and rubbish, which concealed their inscriptions; but our guide had affirmed that we could not pass the night here without danger ; our horses were standing ready, and had no time to spare”.
Notes:
In his description Chandler says that Erythrai was called Ritre. As he pronounces wrongly the names of many other settlements (i.e Chisme instead of Tsesme) is not sure that he pronounces correctly the name of the village, even if he heard that from Turks who can not pronounce the Greek consonant th (as in word thousand- Lithri). Was then called Lithri ? Chandler does not determines this. Was it simply the name of the place or was a settlement there ? He makes no direct description of a settlement or of residents. But :
He says about a stream which turns a solitary mill. He doesn’t talk about a mill in ruins so we conclude that there was a grinding mill and obviously not so far away there was a settlement.
At the end he says:
We would have cleared them all from weeds and rubbish, which concealed their inscriptions;. What means with the word rubbish ? Does show this human activity ?
Later he says:
"We had been told, that at Chisme a town since noted for the destruction of the Turkish navy by the Russians, and distant about five hours from Erythrae, were spacious and handsome baths erected by the Genoese. We had intended seeing them, but were now informed that the place was almost abandoned, the plague having been carried thither from Scio(Chios)".
Who told them that Tsesme was about five hours away from Erythrae” ?. Logically those that informed them were residents of the village. They certainly informed him about the plague too
As he says :
Οur guide had affirmed that we could not pass the night here without danger ; What means that? He does not say that they had to leave because there was a risk because of the plague.Were they informed that gangs were attacking the village? But as Erythrai was an inhabited by Greeks village was not this enough to reassure them?
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου