Ερυθραί
Άγνωστη
παραμένει και η ακριβής θέση πολλών πόλεων της χερσονήσου της Ερυθραίας.
Ενδεχομένως, να βρίσκονταν στο εσωτερικό της χερσονήσου, παρέχοντας κατ’ αυτόν
τον τρόπο μια ασφάλεια, καθώς η ίδια η πόλη των Ερυθρών ήταν εκτεθειμένη λόγω
της γεωγραφικής της θέσης. Κάποιες εξ αυτών, αν και πόλεις, ήταν εξαρτημένες
από τις ίδιες τις Ερυθρές, όπως φανερώνουν και οι Φορολογικοί Κατάλογοι.
Πρόκειται για τις πόλεις Βούθεια ή Βουθία, Σίδουσα ή Σιδούση, Πολίχνη, Πτελεόν
και Ελαιούσσα, οι οποίες εμφανίζονται μαζί στους Φορολογικούς Καταλόγους όχι
μόνο όταν πληρώνουν όλες μαζί, ως συντέλεια, αλλά και όταν πληρώνουν χωριστά.
Οι Ερυθρές ανήκαν στην ιωνική Δωδεκάπολη. Οι σχέσεις τους με την γείτονα Χίο,
που ήταν και αυτή μέλος της Δωδεκαπόλεως και ισχυρή σύμμαχος της Αθήνας, ήταν
σχέσεις έχθρας που ανήγε τις ρίζες της ήδη στον 7ο αι. Λόγω της έλλειψης
γραμματειακών πηγών η προσπάθεια για την αποκατάσταση της πολιτικής ιστορίας
των Ερυθρών στηρίζεται στον Αριστοτέλη, σε δύο επιγραφές, σε ορισμένα θραύσματα
επιγραφών και στους Φορολογικούς Καταλόγους. Αποστάτησαν, κατά πάσα πιθανότητα,
στα τέλη της δεκαετίας του 450 και σίγουρα το 412. Στο ενδιάμεσο διάστημα,
ενδεχομένως να υπήρξαν και άλλες πράξεις ανυποταγής.
Ο Ηρόδοτος
. 1.142.4, αναφέρει τις Ερυθρές μαζί με τα νησιά της Σάμου και της Χίου, με
κριτήριο τις αιολικές γλωσσικές ομοιότητες των διαλέκτων τους, κι όχι μαζί με
τις υπόλοιπες πόλεις της ενδοχώρας. Η παρουσία της ισχυρής πόλης των Ερυθρών
ανάγκασε τους Χίους να επεκτείνουν πολύ βόρεια την Περαία τους
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΛΑΙΣΙΟ
Οι Ερυθρές από τους Περσικούς Πολέμους μέχρι
την πρώτη αποστασία
Η πόλη
συμμετείχε στη ναυμαχία της Λάδης, το 494, με οκτώ πλοία, στο πλευρό των
Ελλήνων (Ἡροδ. 6.8.2.). Μετά την ήττα των Περσών είναι πολύ πιθανόν οι πόλεις
της Ιωνίας, μεταξύ αυτών και οι Ερυθρές, να αποτέλεσαν τα πρώτα μέλη της
Δηλιακής Συμμαχίας
Σημ. Η είσοδός τους στην Συμμαχία έγινε μέσα στον
ενθουσιασμό του πρώτου καιρού για τις νίκες εναντίον των Περσών∙ Κάποιοι θεωρούν,
μάλιστα, ότι επρόκειτο για μέλος που συνεισέφερε πλοία μέχρι την δεκαετία του
460∙ Μέλος της Συμμαχίας μετά από τα πρώτα χρόνια από την ίδρυσή της, σίγουρα,
όμως, αρκετά χρόνια πριν από τα τέλη της δεκαετίας του 450. Ωστόσο, ορισμένοι
μελετητές το αμφισβητούν, βασιζόμενοι στο ότι ο Μέγας Βασιλεύς παραχώρησε στον
Θεμιστοκλή την Μαγνησία, την Λάμψακο και τον Μυούντα, επομένως, η ευρύτερη αυτή
περιοχή ήταν ακόμη στην δικαιοδοσία του∙ Η διαμάχη μεταξύ Χίου και Ερυθρών
σημαίνει ότι οι Ερυθρές δεν θα μπορούσαν να αποτελούν και αυτές ένα από τα
πρώτα μέλη της Συμμαχίας, να ανήκουν δηλαδή στον ίδιο συνασπισμό με την Χίο
Δεν έχουμε
ακριβείς πληροφορίες για το γεγονός, ωστόσο πρόκειται για ένα εύλογο συμπέρασμα
με βάση τις αναφορές του Ηροδότου και του Θουκυδίδη ότι ολόκληρη η Ιωνία
αποστάτησε από τους Πέρσες. Οι πέντε εξαρτημένες πόλεις μάλλον έγιναν μέλη της
Συμμαχίας ταυτόχρονα με τις Ερυθρές. Σε ό,τι αφορά το πολίτευμα, στα αρχαϊκά
χρόνια οι Ερυθρές είχαν ολιγαρχία και την εξουσία κατείχαν οι Βασιλίδες∙ Ο λαός
όμως ξεσηκώθηκε εναντίον τους και τους ανέτρεψε
Η πρώτη αποστασία
Σύμφωνα με
μιά επιγραφή (OR 121 (IG I 3 14): οι Ερυθραίοι έχουν την υποχρέωση να
προσφέρουν στην Αθήνα, κατά τα Παναθήναια (προς τιμήν της θεάς Αθηνάς), μία
πανοπλία και μια αγελάδα. Η Βουλή τους θα αποτελείται από 120 μέλη που θα
εκλέγονται με κλήρο και μπορούν να υπηρετήσουν μόνο μία φορά στα τέσσερα χρόνια
∙ Υπεύθυνοι για την σύστασή της την πρώτη φορά θα είναι Αθηναίοι επίσκοποι* και
ο φρούραρχος, ενώ στο μέλλον μόνον ο φρούραρχος. Η Βουλή ορκίζεται ότι θα
υπηρετήσει το πλῆθος των Ερυθραίων, των Αθηναίων και των συμμάχων, ότι δεν θα
αποστατήσει ούτε από τους Αθηναίους ούτε από τους συμμάχους και δεν θα πείσει
άλλον να αποστατήσει ούτε θα πειστεί από άλλους να αποστατήσει. Δεν θα δεχτεί
τους εξόριστους ούτε αυτούς που έχουν καταφύγει στους Μήδους, χωρίς την σύμφωνη
γνώμη των Αθηναίων, αλλά και ούτε θα εξορίσει κάποιον από αυτούς που παρέμειναν
στην πόλη χωρίς, και πάλι, να συμφωνούν οι Αθηναίοι. Όποιος καταδικαστεί σε
εξορία από τις Ερυθρές θα εξοριστεί και από όλη την επικράτεια της Συμμαχίας.
Στο τέλος, όπου όμως είναι αρκετά φθαρμένη, αναφέρεται και η καταδίκη κάποιων
τυράννων και πιθανώς και των παιδιών τους.
Το
περιεχόμενο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η αναφορά στα Παναθήναια
και τις προσφορές είναι η πρώτη αναφορά σε αυτήν την υποχρέωση, η οποία
ορισμένα χρόνια αργότερα θα επεκταθεί και θα γίνει υποχρεωτική για όλους τους
συμμάχους. Επρόκειτο κυρίως για προσφορές συμβολικής αναγνώρισης της υπεροχής
της Αθήνας∙ Η Αθήνα καθορίζει τις λεπτομέρειες του νέου πολιτεύματος των
Ερυθρών, μιας δημοκρατίας που θα είχε προφανώς επιμέρους διαφορές με το
προηγούμενο πολίτευμα, ακόμη κι αν εκείνο εμφάνιζε δημοκρατικά στοιχεία∙
Ο όρκος δίνεται προς τους Αθηναίους αλλά και
τους συμμάχους που εμφανίζονται ως ισότιμα συμβαλλόμενα μέλη- Οι εξόριστοι και
αυτοί που κατέφυγαν στους Μήδους αναφέρονται ξεχωριστά, αποτελούν διαφορετικές
κατηγορίες πολιτών. Ωστόσο, κάποια από τα φιλοπερσικά στοιχεία παρέμειναν στην
πόλη και δεν επιτρέπεται στους Ερυθραίους να τους εξορίσουν, χωρίς να ερωτηθούν
οι Αθηναίοι∙
*Επίσκοποι.
Η λεξική έννοια του επίσκοπου ισοδυναμεί με τον «επόπτη». Η Δήλια συμμαχία έστειλε
τους επισκόπους που ήταν Αθηναίοι αξιωματούχοι, σε συμμαχικές πόλεις, π.χ.
προκειμένου να δημιουργηθεί ένα δημοκρατικό σύνταγμα (Erythrae: ML 40, βλ.
Aristoph, Av. 1021-1034)
Την
εξουσία, πριν από την επέμβαση των Αθηνών, είχαν κάποια συγκεκριμένα πρόσωπα
που στην επιγραφή ονομάζονται τύραννοι. Προφανώς, πρόκειται για αντιαθηναϊκά
πολιτικά στοιχεία που ανήλθαν στην εξουσία με περσική υποστήριξη και προκάλεσαν
την αθηναϊκή επέμβαση. Η επιγραφή χρονολογήθηκε από τους εκδότες των
Φορολογικών Καταλόγων το 453/2 με βάση μια πολύ αμφιλεγόμενη αποκατάσταση του
ονόματος του άρχοντος Λυσικράτους. Η αποκατάσταση αυτή έχει αμφισβητηθεί από
τους περισσότερους ωστόσο η χρονολόγησή της σε αυτήν την χρονική περίοδο
ενισχύθηκε από δύο επιπλέον στοιχεία: από παλαιογραφικά δεδομένα και από τα
δεδομένα των Φορολογικών Καταλόγων. Οι Ερυθρές απουσιάζουν μεν από την πρώτη
περίοδο (454/3-451/0), όμως αυτήν την περίοδο πληρώνει φόρο, και μάλιστα
υψηλότατο για τα δεδομένα της, μία άλλη πόλη, η Βουθία. Ο φόρος αυτός των 3
ταλάντων θεωρήθηκε ότι είναι συνολικός
φόρος, όχι μόνο της Βουθίας αλλά και όλων όσοι παρέμειναν πιστοί στην Αθήνα,
κατά την διάρκεια μιας αποστασίας από την Συμμαχία, υποκινούμενης από τον
περσικό παράγοντα, όπως δηλώνουν και οι όροι της παραπάνω συμφωνίας. Οι
φιλοαθηναίοι (δημοκρατικοί;) κατέφυγαν βόρεια, στην Βουθία, για όλο το διάστημα
που το άστυ ελεγχόταν από τους τυράννους∙ Παρατηρείται δηλαδή και στις Ερυθρές
ο τοπικός διαχωρισμός δημοκρατικών/αριστοκρατικών. Λόγω έλλειψης γραμματειακών
πηγών δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα αίτια, εντούτοις μπορούμε να επιχειρήσουμε
μία ανασύσταση των ιστορικών συνθηκών, βασιζόμενοι και στις αναφορές της ίδιας
της επιγραφής.
Οπωσδήποτε,
η στενή χρονική σχέση της αποστασίας με την εκστρατεία στην Αίγυπτο (η
αποστασία έλαβε χώρα, όταν μαθεύτηκε η νίκη του Μεγάβυζου στην Μέμφιδα) πρέπει
να ληφθεί υπόψιν. Η ήττα των Αθηναίων έφερε σε πλεονεκτική θέση τα ολιγαρχικά
αντιαθηναϊκά στοιχεία των πόλεων της Συμμαχίας, και κυρίως των πόλεων της
Ιωνίας, που βρίσκονταν σε γειτνίαση με το περσικό βασίλειο. Αυτοί οι
ολιγαρχικοί πήραν την εξουσία και είναι αυτοί που στην επιγραφή ονομάζονται
τύραννοι. Οι Αθηναίοι επενέβησαν, εγκατέστησαν δημοκρατικό πολίτευμα καθώς και
μία αθηναϊκή φρουρά για την υπεράσπιση, προφανώς, των δικών τους συμφερόντων,
για την προστασία της πόλης από τους μηδίσαντες, αλλά και για την προστασία
όσων πολιτών έμειναν πιστοί στην Αθήνα κατά την διάρκεια των ταραχών
Η τελική
συμφωνία μεταξύ Ερυθρών και Αθήνας είναι, κατά γενική ομολογία, μία πιο ήπια
συμφωνία από αυτές που ακολούθησαν χρονικά, όπως για παράδειγμα της Χαλκίδος.
Τα περιθώρια εσωτερικής αυτονομίας είναι μεγαλύτερα: η πόλη αποφάσιζε μόνη της
για τις περιπτώσεις επιβολής θανατικής ποινής και εξορίας∙ στην περίπτωση της
εξορίας, η απόφαση των Ερυθρών θα ίσχυε σε όλη την Συμμαχία. Δεν υπήρχε η
υποχρέωση της εκδίκασης κάποιων συγκεκριμένων περιπτώσεων στην Αθήνα. Μία βασική,
εντούτοις, παράμετρος προς εξέταση είναι μήπως η αλλαγή του καθεστώτος με την
επιβολή της δημοκρατίας έκανε περιττή την αυστηρότητα που επιβαλλόταν σε άλλες
πόλεις με καθεστώς όχι τόσο ελεγχόμενο.
Τον έλεγχο στις Ερυθρές τον εγγυάτο και
η παρουσία, αμέσως μετά την αποστασία, των Αθηναίων επισκόπων αλλά και η
διαρκής παρουσία του Αθηναίου φρουράρχου. Επίσης, η δυνατότητα των μηδιζόντων
να επιστρέψουν στις Ερυθρές, με την κρυφή ίσως αρωγή ομοϊδεατών τους που είχαν
παραμείνει στην πόλη, είχε περιοριστεί, αφού η απόφαση και για τους μεν και για
τους δε εναπόκειτο στους ίδιους τους Αθηναίους, και όχι στους Ερυθραίους. Αν
και με τα έως τώρα δεδομένα, όπως ήδη ειπώθηκε, δεν θα μπορούσε να συμπληρωθεί
το όνομα του Λυσικράτους στην επιγραφή, ωστόσο, έχουμε πολλά στοιχεία για να
επιμείνουμε στην χρονολόγησή της στην δεκαετία του 450 (παλαιογραφικά και
πληρωμές φόρου). Ως terminus postquem πρέπει να είναι η ήττα στην Αίγυπτο και
antequem η πληρωμή φόρου συντέλειας το 449, περίπου 9Τ, από τις Ερυθρές και τις
πέντε εξαρτώμενες πόλεις της. Το πόσο διήρκεσε η αποστασία, συνεπώς και το
διάστημα της έκρυθμης κατάστασης στο κέντρο της Ιωνίας, είναι και αυτό άγνωστο∙
σε αδρές γραμμές, από ένα έως τέσσερα έτη
Η πόλη
μέχρι την δεύτερη αποστασία
Μετά την
επαναφορά της πόλης στην Συμμαχία, οι μόνες ασφαλείς πηγές πληροφοριών που
διαθέτουμε είναι οι Φορολογικοί Κατάλογοι και η πολύ αποσπασματικά σωζόμενη
επιγραφή IG I 3 15, εάν δεχτούμε ότι είναι μεταγενέστερη από την προαναφερθείσα
επιγραφή των Ερυθρών, την OR 121 (IG I 3 14). Στην πρώτη περίοδο, από το 454/3
έως το 452/1 ή το 451/0, πληρώνει φόρο μόνο η Βουθία, λειτουργώντας ως κέντρο
για τους νομιμόφρονες απέναντι στην αθηναϊκή εξουσία Ερυθραίους. Στην δεύτερη
περίοδο πληρώνουν οι Ερυθρές ως συντέλεια, δηλαδή μαζί με τις υπόλοιπες πέντε
πόλεις, ενώ στην τρίτη περίοδο πρέπει να ξεκίνησε η διαδικασία της απόταξης,
δηλαδή της χωριστής πληρωμής της κάθε πόλης. Με βεβαιότητα γνωρίζουμε ότι οι
πόλεις πληρώνουν χωριστά από το 442 μέχρι το 439 ή 438: 7 τάλαντα οι Ερυθρές και
λιγότερο από 1 τάλαντο οι υπόλοιπες πόλεις. Στην περίπτωση των Ερυθρών, οι αλλαγές
στον τρόπο των πληρωμών, από συντέλειες σε αποτάξεις και πάλι σε συντέλειες,
είναι πολλές και ασυνήθιστες στην οικονομική ιστορία της Συμμαχίας. Επειδή οι
συντέλειες οδηγούσαν σε μεγαλύτερα ποσά φορολόγησης ενώ οι αποτάξεις σε
μειώσεις, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτές οι αλλαγές εντάσσονταν στην
προσπάθεια των πόλεων να μειώσουν τον φόρο που πλήρωναν γενικότερα∙ Ουσιαστικά,
αντιπροσώπευαν την άσκηση της τοπικής πολιτικής των συμμάχων, κι όχι την
ευρύτερη πολιτική της Αθήνας. Και, προφανώς, η περισσότερο ωφελημένη από την
μείωση θα ήταν η μεγαλύτερη πόλη που κατέβαλε και το μεγαλύτερο ποσό, εν
προκειμένω οι Ερυθρές. Οι αποτάξεις μάλλον θα επιβάρυναν τα ανώτερα κοινωνικά
στρώματα στις υπόλοιπες πόλεις, των οποίων όμως την στάση απέναντι σε αυτές τις
εξελίξεις αγνοούμε.
Η επιγραφή IG I 3 15 χρονολογείται γύρω στο
450 και, αν και αρκετά αποσπασματική, σώζει αναφορές στην πόλη των Ερυθρών, σε
δικαστικά θέματα, σε φρούραρχο και επίσκοπο . Καθώς οι επίσκοποι ήταν προσωρινά
τοποθετημένοι αξιωματούχοι, η αναφορά τους και στις δύο επιγραφές, στην 14 και
στην 15, οδηγεί στην υπόθεση ότι πολύ πιθανόν να είναι πολύ κοντινές χρονικά.
Το θραύσμα d περιέχει κι αυτό όρκο των Ερυθρών ότι δεν θα αποστατήσουν από τους
Αθηναίους και τους συμμάχους. Αν ισχύουν τα παραπάνω και οι επιγραφές έχουν
μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους, τότε η κατάσταση στις Ερυθρές δεν
τακτοποιήθηκε με την πρώτη συμφωνία και η Αθήνα χρειάστηκε να επέμβει εκ νέου,
διατηρώντας όμως το ίδιο λεκτικό στον όρκο, με την αναφορά και πάλι στους
συμμάχους. Για τα επόμενα χρόνια δεν έχουμε καμμία πληροφορία για τις εξελίξεις
στις Ερυθρές.
Η
αποστασία του 412 π.Χ.
Οι
εξελίξεις το έτος 413/2 ήταν καταιγιστικές. Η καταστροφή της αθηναϊκής δύναμης
στην Σικελία σε συνδυασμό με τις κινήσεις του Αλκιβιάδη προκάλεσαν μια σειρά
από αποστασίες στην Ιωνία, με πρώτη αυτήν της Χίου, της μεγάλης συμμάχου της
Αθήνας. Κατόπιν, ακολούθησαν οι Ερυθρές και οι Κλαζομενές Και οι δύο πόλεις
παραχώρησαν στρατό στον αντίπαλο συνασπισμό, τον οποίο ο Λακεδαιμόνιος
Χαλκιδεύς οδήγησε, μαζί με 23 πλοία, στην Τέω. Μόλις, όμως, η Τέως
συνθηκολόγησε με τον Αθηναίο στρατηγό Διομέδοντα, ο στρατός αποχώρησε. Οι
Αθηναίοι κατάφεραν να κάνουν βάσεις για τις επιχειρήσεις τους τις πόλεις Σίδουσα
και Πτελεόν, που μαζί με τις Οινούσσες χρησιμοποιήθηκαν από τους Αθηναίους
στρατηγούς Λέοντα και Διομέδοντα για επιθέσεις εναντίον της Χίου. Τα γεγονότα
που περιγράφονται από τον Θουκυδίδη είναι πολλά και πυκνά. Σε αυτήν την
περιγραφή τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα πρόσωπα (Αστύοχος, Πεδάριτος,
Αλκιβιάδης, Χαλκιδεύς, Τισσαφέρνης), ενώ οι ελληνικές υποθέσεις συνυφαίνονται
με τις διαφορετικές πολιτικές υποστήριξης σατραπών που ακολουθούν οι δύο
μεγάλες δυνάμεις, Αθήνα και Σπάρτη, στην Ιωνία. Οι πόλεις της Ιωνίας, με
εξαίρεση την Χίο και την Μίλητο, έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Ακόμα πιο αδιάφορος
είναι ο Θουκυδίδης για τις Ερυθρές, μολονότι επρόκειτο για μία σύμμαχο καθόλου
ασήμαντη, κρίνοντας από το ποσό του φόρου που πλήρωνε. Από κάποια χωρία
μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάποιοι Ερυθραίοι δρούσαν κρυφά από τους υπόλοιπους
συμπολίτες τους, επομένως και συνωμοτικά∙ Προφανώς επρόκειτο για ολιγαρχικούς
που ήθελαν να οδηγήσουν την πόλη τους στην αποστασία από την Συμμαχία. Παρακάτω
αναφέρονται Ερυθραίοι τους οποίους είχαν συλλάβει οι Αθηναίοι, άγνωστο πότε και
υπό ποίες συνθήκες, και τους ελευθέρωσαν με την συμφωνία να μεταβούν από την
Σάμο στις Ερυθρές και να προκαλέσουν την παράδοση της πόλης τους στην Αθήνα. Οι
Σπαρτιάτες στρατηγοί που εξέτασαν το γεγονός κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν
ήταν κάτι σοβαρό που απειλούσε τον συνασπισμό τους, αλλά μία ψεύτικη υπόσχεση
των συγκεκριμένων Ερυθραίων για να σωθούν. Μάλλον επρόκειτο για σημαίνοντα
πρόσωπα, αφού οι Αθηναίοι θεωρούν ότι θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εξωτερική
πολιτική της πόλης τους. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι
είχαν λάβει χώρα σημαντικά γεγονότα για τα οποία δεν γίνεται η παραμικρή νύξη.
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η ιστορία
των Ερυθρών αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των γεγονότων του 5ο αι. τα
οποία θα αγνοούσαμε πλήρως, εάν δεν υπήρχε η μαρτυρία των επιγραφών. - Μία
αποστασία (αν χρονολογήσουμε την επιγραφή IG I 3 14 σε αυτήν την περίοδο) ή
έστω μία εσωτερική αναταραχή (εάν στηριχθούμε μόνο στα δεδομένα των Φορολογικών
Καταλόγων) γύρω στο 453/2∙ - ίσως μία ακόμα λίγα χρόνια αργότερα, γύρω στο 450 54
∙ - μία βέβαιη αποστασία το 412 ∙
Πολλές
αλλαγές σε συντέλειες και αποτάξεις, καθώς η πόλη προσπαθούσε να προσαρμοστεί
στις εναλλασσόμενες συνθήκες με τον πιο επικερδή για αυτήν τρόπο. Εν τέλει, μία
πόλη πολύ «ανήσυχη», η οποία, όμως, μόλις που παρουσιάζεται στις γραμματειακές
πηγές. Δεν γνωρίζουμε εάν της επιβλήθηκαν οι συνηθισμένες ποινές που
επιβάλλονταν στις αποστάτριες πόλεις, γνωρίζουμε, εντούτοις, ότι ο μηδισμός
ήταν ένας υπαρκτός κίνδυνος, τουλάχιστον για τις Ερυθρές και την Μίλητο, κι ότι
υπήρχαν ακόμη ενεργά φιλοπερσικά στοιχεία μέσα στην πόλη, προφανώς
κατευθυνόμενα από τις Σάρδεις .
Η επιβολή
του δημοκρατικού πολιτεύματος, η αποστολή επισκόπων και φρουράρχου, οι
περιορισμοί στην εκδίκαση συγκεκριμένων υποθέσεων από τα τοπικά δικαστήρια και
η υποχρέωση κατά τα Παναθήναια θεωρήθηκαν ότι σηματοδοτούν την απαρχή του
περιορισμού της αυτονομίας των συμμάχων. Ωστόσο, καθώς δεν υπάρχουν παλαιότερες
επιγραφικές μαρτυρίες για αποστασίες, και με δεδομένη την ελλιπή παρουσίαση των
γεγονότων της Πεντηκονταετίας στις γραμματειακές πηγές, δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε
κάτι τέτοιο.
Η αναφορά
στους συμμάχους θεωρήθηκε ως ένα στοιχείο ήπιας συμπεριφοράς της Αθήνας, που
επαναλήφθηκε στην συνθήκη με την Σάμο (440/39), αλλά δεν συμπεριλήφθηκε στους
όρους της Χαλκίδος (446), γεγονός που θεωρήθηκε ως επιπλέον στοιχείο για την
χρονολόγηση της τελευταίας στην δεκαετία του 420. Θα μπορούσε, όμως, η αναφορά
αυτή στους συμμάχους να μην είναι χρονολογική αλλά γεωγραφική; Να
παρουσιάζεται, δηλαδή, η Αθήνα πιο ήπια σε πιο μακρινές πόλεις της Συμμαχίας,
όπως αυτές της Ιωνίας, κι όχι σε πιο πρώιμους χρόνους; Σε αυτήν την περίπτωση η
Αθήνα θα συμπεριλάμβανε τους συμμάχους, όχι επειδή διατηρούσε ακόμη δημοκρατικά
στοιχεία συμπεριφοράς απέναντι τους, αλλά επειδή η προστασία από τον μηδισμό
εξακολουθούσε να απασχολεί όλες τις ελληνικές πόλεις. Η συμπερίληψη, δηλαδή,
των συμμάχων θα ευνοούσε την ίδια και τα συμφέροντά της, και δεν θα αποτελούσε
αναγνώριση των δικαιωμάτων τους. Είναι μια υπόθεση εργασίας προς το παρόν, η
οποία, ωστόσο, επιτρέπει την διατήρηση της χρονολόγησης της επιγραφής της
Χαλκίδος το 446, εφόσον συνεχίζουν να υφίστανται ισχυρά επιχειρήματα, χωρίς την
δημιουργία άλλων προβλημάτων. Κατά την πρώτη αποστασία υπάρχει εσωτερικός
διαχωρισμός των πολιτών με περσική ανάμειξη, που μετατρέπεται σε γεωγραφικό με
την ομάδα της Βουθίας, και επαναφορά της πολιτικής σταθερότητας με αθηναϊκή
επέμβαση (ίσως να χρειάστηκαν δύο επεμβάσεις).
Δεν γνωρίζουμε τίποτα περαιτέρω
ούτε έχουμε στοιχεία για άσκηση βίας. Το 412 φαίνεται ότι υπήρξε μία συνεργασία
των ολιγαρχικών των Ερυθρών με αυτούς της Χίου: γεγονός σύνηθες για τα δεδομένα
της εποχής, όπως έχουμε δει και σε άλλες πόλεις, αξιοσημείωτο, εντούτοις, για
τις συγκεκριμένες πόλεις με την παράδοση έχθρας ήδη από τον 7ο αι.
Άλλωστε, ο
Θουκυδίδης δεν κάνει αναφορές σε Επισκόπους, δικαστικές διευθετήσεις,
Παναθήναια∙ το μόνο που θα μπορούσαμε να περιμένουμε, εκτός από τις συνήθεις
ποινές, όπως στην Θάσο και την Σάμο, είναι αναφορές σε εγκατάσταση φρουρών και,
ίσως, σε πολιτειακή αλλαγή
Συντελείς. Πόλεις ομαδοποιημένες ως
μεμονωμένες μονάδες
Μηδισμός.
Η Μίμηση, συμπάθεια, συνεργασία, συμπαράταξη με τους Πέρσες
Στοιχεία
από: Ειρήνης. Π. Καραγιαννίδου. Οι αποστασίες από την Αθηναϊκή συμμαχία και η
έννοια της βίας (478-431 π.Χ.) .
Διπλωματική μεταπτυχιακή εργασία . Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Παναθήναια. Panathenaic Games
Erythrae
The exact location of many cities on the peninsula of Erythraea (Ionia) remains
unknown. They may have been inside the peninsula, thus providing security, as
the city of Erythrae itself was exposed due to its geographical location. Some
of them, although cities, were dependent on Erythrae themselves, as the Tax
Catalogs show. These are the cities of Vouthia, Sidousa or Sidousi, Polichni,
Pteleon and Eleoussa, which appear together in the Tax Catalogs not only when
they all pay together, as a consequence, but also when they pay separately.
Erythrai belonged to the Ionian Dodecapolis (the Twelve cities). Its relations
with neighboring Chios, which was also a member of the Dodecapolis and a strong ally of Athens, were
hostile to its roots as early as the 7th century b.C. Due to the lack of secretary sources, the
effort to restore the political history of Erythrai is based on Aristotle, on
two inscriptions, on certain fragments of inscriptions and on the Tax Catalogs.
The city probably revolted in the late 450's and certainly in 412. In the
meantime, there may have been other acts of disobedience.
Herodotus. 1,142.4, mentions Erythrae together with
the islands of Samos and Chios, based on the aeolian linguistic similarities of
their dialects, and not together with the other cities in the hinterland. The
presence of the powerful city of Erythrae forced the Chians to extend their
Perea far north.
HISTORICAL
FRAMEWORK
Erythrae from the Persian Wars until the first defection
The city participated in the naval battle of Lade, in
494 b.C with eight ships, on the side of
the Greeks (Herod. 6.8.2.). After the defeat of the Persians, it is very likely
that the cities of Ionia, including Erythrai, were the first members of the
Delian League
Note: Their entry
into the League came amid the excitement of the early days for victories
against the Persians; A member of the league after the first years of its
foundation contributing ships until the
decade of 460's. However, some scholars dispute this, based on the fact that
the Great King ceded to Themistocles Magnesia, Lampsacus and Myountas, so this
wider area was still under his jurisdiction. The conflict between Chios and the Erythrae means that the Erythrai could not be one of the first members of the Alliance,
that is, to belong to the same coalition as Chios
We do not have exact information about the fact,
however it is a reasonable conclusion based on the reports of Herodotus and
Thucydides that the whole of Ionia rebelled against the Persians. The five
dependent cities probably joined the League at the same time as Erythrae. As
for the state, in the archaic years Erythrai had an oligarchy and the power was
held by the Basilides but the people rebelled against them and overthrew them
The first defection
According to an inscription (OR 121 (IG I 3 14): the
Erythraeans have the obligation to offer to Athens, during Panathenaic Games (in honour of goddess Athena), an armor and a cow. Their
Parliament will be consisted of 120 members who will be elected by lot and can
serve only once every four years.∙ Responsible for its establishment for the
first time will be the Athenian Episkopi*
and the commandant, while in the future only the commandant. Boule (Parliament)
swears that will serve the crowd of the Erythreans, Athenians and allies, that will
not rebel against Athenians or his allies, nor will be persuaded by others to rebel.Will not
accept the exiles or those who have taken refuge in the Medes, without the
consent of the Athenians, nor will exile
any of those who remained in the city without, again, the Athenians agree.
Whoever is sentenced to exile by Erythrae will be exiled from all the territory of the Alliance. At the end the inscription which is quite worn
out, is referred the condemnation of some tyrants and possibly of their children
The content is of particular interest, as the
reference to Panathenaic Games and the offers is the first reference to this
obligation, which a few years later will be extended and will become mandatory
for all allies. These were mainly offers of symbolic recognition of Athens’ supremacy.
Athens sets out the details of the new Erythrae' regime, a democracy that would
obviously have some differences with the previous regime, even if it had
democratic elements
The oath is given to the Athenians but also the allies
who appear as equal contracting members. The exiles and those who took refuge
in Medes are mentioned separately, they are different categories of citizens. However,
some of the pro-Persian elements remained in the city and the Erythraeans are
not allowed to exile them without the Athenians being questioned.
*Episkopoi The lexical meaning of epískopos equates to
‘supervisor’. The Delian League sent epískopoi, who were Athenian officials,
into allied cities, e.g. in order to set up a democratic constitution
(Erythrae: ML 40; cf. Aristoph. Av. 1021-1034)
The power before the intervention of Athens, had some
specific persons who in the inscription are called tyrants. Obviously, these
are anti-Athenian political elements that came to power with Persian support
and provoked the Athenian intervention. The inscription was dated by the
publishers of the Tax Catalogs in 453/2 based on a very controversial
restoration of the name of the master Lysicrates. This restoration has been
disputed by most, however, its dating to this period was reinforced by two
additional elements: from palaeographic data and from the data of the Tax
Catalogs.
Erythrae are absent from the first period (454 /
3-451 / 0), but at this time pays a tax,
and in fact the highest for its condition another city, Vouthia. This tax of 3 talents
was considered to be a total tax, not only of Vouthia but also of all those who
remained loyal to Athens, during a rebel from the Alliance, instigated by the
Persian factor, as stated in the terms of the above agreement. The
pro-Athenians (Democrats?) fled north, to Vouthia, for the entire period that
the city was controlled by the tyrants In other words, the local division of
democrats / aristocrats is also observed in Erythrae. Due to lack of
secretarial sources we can not know the reasons, however we can attempt a
reconstruction of the historical conditions, based on the references of the
inscription itself.
Certainly, the close temporal relationship of the defection
with the campaign in Egypt (the defection took place when the victory of
Megavyzos in Memphis was known) must be taken into account. The defeat of the
Athenians brought to an advantage the oligarchic anti-Athenian elements of the
cities of the Alliance, and especially of the cities of Ionia, which were in
the vicinity of the Persian kingdom. These oligarchs took power and are the
ones who in the inscription are called tyrants. The Athenians intervened,
established a democratic state as well as an Athenian guard to defend,
apparently, their own interests, to protect the city from those who were closer
to Persians but also to protect those citizens who remained loyal to Athens
during the riots.
The final agreement between Erythrae and Athens is,
admittedly, a milder agreement than the ones that followed, such as of Chalkis.
The margins of internal autonomy are greater: the city decided on its own on
the occasion of the imposition of the death penalty and exile. In the case of
exile, the decision of Erythrae would apply throughout the Alliance. There was
no obligation to adjudicate some specific cases in Athens. One key, however,
parameter to consider is whether regime change with the imposition of democracy
made unnecessary the strictness imposed on other cities with a regime not so
controlled. The control in Erythrae was guaranteed by the presence, immediately
after the defection, of the Athenian Episkopoi but also the constant presence
of the Athenian guard. Also, the possibility of those who were closer to Medes
to return to Erythrai, with the hidden perhaps help of their like-minded people
who had remained in the city, was limited, since the decision for them and the
others was not left to the Athenians
themselves, and not to Erythraeans. Although with the data so far, as has
already been said, the name of Lysikratos could not be completed in the
inscription, however, we have a lot of evidence to insist on its dating to the
decade of 450 (palaeographic and tax
payments). As terminus postquem must be the defeat in Egypt and antequem the
payment of the tax in 449, about 9T,
from Erythrai and its five dependent cities. How long the defection lasted, and
therefore the duration of the deteriorating situation in the center of Ionia,
is also unknown; roughly, from one to four years.
The city until the second defection
Following the return of the city to the Alliance, the
only secure sources of information we have are the Tax Catalogs and the highly
fragmented IG I 3 15 inscription, if we accept that it is later than the
aforementioned inscription of the Erythrae, OR 121 (IG I 3 14 ). In the first
period, from 454/3 to 452/1 or 451/0, only Vouthia pays tax, acting as a center
for the legitimate Erythraeans against the Athenian government. In the second
period, Erythrae pay as a result, that is, together with the other five cities,
while in the third period, the process of deregistration, ie the separate
payment of each city, must have begun. We know for sure that the cities pay
separately from 442 to 439 or 438: 7 talants Erythrae and less than 1 talant the
other cities. In the case of Erythrae, the changes in the method of payments,
from syntelies to deductions and again
to syntelies, are many and unusual in the economic history of the Alliance.
Because the syntelies led to higher tax rates and
reductions in tax cuts, we can conclude that these changes were part of the
cities' efforts to reduce the tax they paid in general ∙
Essentially, they represented the practice of the
local policy of the allies, and not the policy of Athens. And, obviously, the
most benefited from the reduction would be the largest city that paid the
largest amount, in this case Erythrae. The detentions would probably burden the
upper social strata in the rest of the cities, but we are unaware of their
attitude towards these developments.
The inscription
IG I 3 15 dates to around 450 and, although quite fragmentary, preserves
references to the city of Erythrae, to judicial matters, to a guard and a Episkopos.
As the Episkopoi were temporarily appointed officials, their reference to both
inscriptions, 14 and 15, leads to the hypothesis that they are very likely to
be very close in time. Fragment d also contains this oath of Erythrae that they
will not turn away from the Athenians and their allies. If the above is true
and the inscriptions are a short time apart, then the situation in Erythrae was
not settled with the first agreement and Athens had to intervene again, but
keeping the same word in the oath, referring again to the allies. For the next
few years we have no information about the developments in Erythrae
The defection of 412 BC.
Developments in the year 413/2 were cataclysmic. The
destruction of the Athenian force in Sicily in combination with the actions of
Alcibiades caused a series of distances in Ionia, the first being that of
Chios, the great ally of Athens. This was followed by Erythrae and Klazomenes.
Both cities provided troops to the opposing coalition, which Lacedaemonios from
Chalkis led, along with 23 ships, to Teos. But as soon as Teos capitulated to
the Athenian general Diomedon, the army withdrew. The Athenians managed to
establish bases for their operations in the cities of Sidousa and Pteleon,
which together with Oinousses were used by the Athenian generals Leon and
Diomedon for attacks against Chios. The events described by Thucydides are many
and dense. In this description the leading role is played by the persons
(Astyochos, Pedaritos, Alkiviadis, Chalkideus, Tissafernis), while the Greek
affairs are intertwined with the different policies of support of satraps
followed by the two great powers, Athens and Sparta, in Ionia.
The cities of
Ionia, with the exception of Chios and Miletus, have a secondary role.
Thucydides is even more indifferent to Erythrae, although he was an ally not
insignificant, judging by the amount of tax he paid. From some passages we can
assume that some Erythraeans acted secretly from the rest of their fellow
citizens, and therefore conspiratorially; Apparently they were oligarchs who
wanted to lead their city away from the Alliance
Listed below are Erythraeans who were captured by the
Athenians, unknown when and under what circumstances, and released by agreement
to go from Samos to Erythrae and challenge the surrender of their city to
Athens. The Spartan generals who examined the incident concluded that it was
not something serious threatening their coalition, but a false promise by the
specific Erythreans to save themselves. They were probably important people,
since the Athenians believed that they could influence the foreign policy of
their city. In any case, we can be sure that important events have taken place
for which not the slightest hint is made.
SUMMARY-CONCLUSIONS
The history of Erythrae is a typical example of the
events of the 5th c. which we would have completely ignored the testimony of
the inscriptions was not existed. -An defection (if we date the inscription IG
I 3 14 in this period) or even an internal turmoil (if we rely only on the data
of the Tax Catalogs) around 453/2 ∙ - maybe one more a few years later, around
450- 54 ∙ - a certain distance in 412∙
Many changes in syntelies and deductions, as the city tried to adapt to
the changing conditions in the most profitable way for it. After all, a very
"anxious" city, which, however, has just been presented to secretarial sources. We do not know if the
usual punishments imposed on the renegade cities were imposed on Erythrai we do know, however, that Medism was a real
danger, at least for Erythrae and Miletus, and that there were still active
pro-Persian elements in the city, apparently headed by the Sardis.
The imposition of the democratic regime, the sending
of Epiksopoi and guards, restrictions on the adjudication of specific cases by
the local courts and the obligation during Panathenaic Games were considered to
signal the beginning of the restriction of the autonomy of the allies. However,
as there are no earlier inscriptions on defection, and given the incomplete
presentation of the events of the Fifty Years to the secretariat sources, we
cannot confirm this.
The reference to the allies was seen as an element of
Athens' mild behavior, repeated in the treaty with Samos (440/39), but not
included in the terms of Chalkis (446), which was seen as an additional element
in dating the latter to the decade of 420. But could this reference to the
allies not be chronological but geographical? In other words, should Athens be
presented more gently in more distant cities of the Alliance, such as those of
Ionia, and not in earlier times? In this case, Athens would include the allies,
not because it still maintained democratic elements of behavior towards them,
but because protection from medism continued to occupy all Greek cities. In
other words, the inclusion of the allies would benefit it and its interests,
and would not be a recognition of their rights. It is a working case at
present, which, however, allows the dating of the Chalkis inscription to 446 to
be preserved, as long as strong arguments continue to exist, without creating
other problems.
During the first defection, there is an internal division of
citizens with Persian interference, which turns into a geographical one with
the group of Vuthia, and the restoration of political stability with an
Athenian intervention (perhaps two interventions were needed). We know nothing
further nor do we have any evidence of violence. In 412 it seems that there was
a collaboration of the oligarchs of Erythrae with those of Chios: a fact common
for the data of the time, as we have seen in other cities, remarkable, however,
for the specific cities with the tradition of hatred since the 7th century.
After all, Thucydides makes no reference to Episkopoi,
judicial arrangements, Panathenaic Games all we could expect, apart from the
usual punishments, such as in Thassos and Samos, are references to the
installation of guards and, perhaps, to state change.
Syntelis. (συντελείς): cities grouped together as single units
Medism μηδισμός.The imitation of, sympathizing with,
collaboration with, or siding with Persians (Medes)
Data taken from :The defections from the Athenian League and the meaning
of violence (478-431 BC). Postgraduate Diploma Thesis
of Irini P. Karagiannidou. Aristotle
University of Thessaloniki
Η ναυμαχία της Λάδης. The battle of Lade
Οι Σάρδεις. Sardes
Thucydides. Θουκιδίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου